Ένα νέο τοπίο στις εργασιακές σχέσεις και τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα επιδιώκει να διαμορφώσει η κυβέρνηση προς το τέλος του τρέχοντος χρόνου -αρχές του επόμενου.
Τον “τίτλο” σε αυτό το νέο τοπίο, τον έχει δώσει η ίδια η νέα Υπουργός Εργασίας, Νίκη Κεραμέως, και δεν είναι άλλος από τον “νέο κοινωνικό σύμφωνο” μεταξύ κράτους, εργαζομένων και εργοδοτών -το οποίο θα αφορά τις εργασιακές σχέσεις και τους μισθούς.
Όχημα προς αυτό το νέο τοπίο θα είναι το νομοσχέδιο το οποίο θα φέρει στη Βουλή το ερχόμενο φθινόπωρο το Υπουργείο Εργασίας με στόχο την ενσωμάτωση της Κοινοτικής Οδηγίας (ΕΕ) 2022/2041 Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Οκτωβρίου 2022 καθώς και της Διεθνούς Σύμβασης Εργασίας 131 του ILO στο εθνικό δίκαιο.
Προς αυτήν την κατεύθυνση, το Υπουργείο Εργασίας έχει συστήσει ειδική ομάδα εργασίας, αντικείμενο της οποίας είναι η διαμόρφωσης ενός πορίσματος προτάσεων για αλλαγών στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και τον κατώτατο μισθό.
Το πόρισμα αυτό, έπειτα θα γίνει αντικείμενο διαλόγου μεταξύ της κυβέρνησης των οργανώσεων των εργαζομένων (ΓΣΕΕ) και των εργοδοτών (ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΤΕ, ΣΕΒΕ) με την προοπτική της κατάθεσης – ψήφισης ενός νέου εργασιακού νομοσχεδίου μέχρι το Νοέμβριο του 2024.
Στόχος της κυβέρνησης είναι η ενίσχυση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας -χωρίς ακόμα να έχει κάνει σαφές τι ακριβώς θα μπορούσε να σημαίνει αυτό- ενώ σε σχέση με τον κατώτατο μισθό, η κοινοτική οδηγία προβλέπει πως πρέπει να καθορίζεται τουλάχιστον κάθε 2 – 4 έτη.
Παράλληλα, ο ίδιος ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, δεν έχει πάψει να επαναλαμβάνει την προγραμματική δέσμευση της κυβέρνησης του για μέσο μισθό 1500 ευρώ και κατώτατο 950 ευρώ έως το 2027 με αφετηρία τον Ιούλιο του 2023.
Προς αυτήν την κατεύθυνση συμβάλει σημαντικά η τελευταία αύξηση στον κατώτατο μισθό (6,4%) τον Απρίλιο του 2024, η οποία αφορούσε πάνω από 600.000 μισθωτούς (το ¼ του συνόλου) και λιγότερο το ξεπάγωμα των τριετιών τον Ιανουάριο του 2024, καθώς αφορούσε μόλις 100.000 μισθωτούς (1/10).
Η μεγάλη “έκρηξη” των αυξήσεων αναμένεται την 1η Ιανουαρίου του 2027, καθώς όλοι οι αμειβόμενοι με τον κατώτατο μισθό, οι οποίοι προσελήφθησαν στο διάστημα μεταξύ Φεβρουαρίου 2012 – Ιανουαρίου 2024, θα δουν αύξηση 10% στις αποδοχές τους.
Ζήτημα, όμως, υπάρχει με όσους αμείβονται μισθό πάνω από τον κατώτατο, καθώς όπως έχει επισημάνει και η ΤτΕ, έχουν μείνει λίγο – πολύ έξω από το κύμα των μισθολογικών αυξήσεων που έχουν φέρει οι διαδοχικές, προς τα πάνω αναπροσαρμογές του κατώτατου.
Τους εργαζομένους αυτούς, πέραν από την διαπραγμάτευση σε ατομικό επίπεδο, θα μπορούσαν να καλύψουν με αυξήσεις, κλαδικές ή επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις οι οποίες, όμως, ως προ το πλήθος, βρίσκονται σε… “μνημονιακό”, δηλαδή μηδαμινό, επίπεδο.
Υπενθυμίζεται πως το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο (νόμος Χατζηδάκη αλλά παλιότερη, μνημονιακή νομοθεσία) έχει δύο βασικούς πυλώνες:
1. Κλαδικές συλλογικές συμβάσεις
Σε σχέση με τις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις περιλαμβάνει -μεταξύ άλλων – τις ρήτρες της υποχρεωτικής εγγραφής στα συνδικαλιστικά Μητρώα και της αντιπροσωπευτικότητας. Αυτό σημαίνει πως καμία συνδικαλιστική οργάνωση δεν μπορεί να ασκήσει καμία συνδικαλιστική δράση αν δεν έχει εγγραφεί στο Μητρώο και καμία κλαδική σύμβαση δεν κηρύσσεται υποχρεωτική αν στην κλαδική εργοδοτική ένωση δεν ανήκουν επιχειρήσεις στις οποίες απασχολείται το 50%+1 των εργαζομένων του κλάδου.
Σύμφωνα με πληροφορίες του newsit.gr, αν και οι πλατφόρμες εγγραφής έχουν ανοίξει από το Σεπτέμβριο του 2022 μόλις το 30% των εργατικών σωματείων έχει εγγραφεί στο εργατικό συνδικαλιστικό μητρώο και το…5% των κλαδικών εργοδοτικών ενώσεων έχει εγγραφεί στο εργοδοτικό Μητρώο.
Επίσης, αν και το σχετικός νόμος είναι σε ισχύ από τον Ιούνιο του 2021 (νόμος Χατζηδάκη) είναι μόνο πολύ λίγες ελάχιστες δεκάδες εκείνες οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις που έχουν υπογραφεί και μάλιστα κατά συντριπτική πλειοψηφία στον επισιτισμό και στον τουρισμό, ενώ ελάχιστες εκατοντάδες είναι οι επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις. Αυτό σημαίνει πως είναι ένα πολύ μικρο ποσοστό της εργατικής τάξης στην Ελλάδα “καλύπτεται” από κάποια συλλογική σύμβαση εργασία, πολύ κάτω από το ευρωπαϊκό μέσο όρο αλλά και τους ακόμη ψηλότερους στόχους που έχει θέσει η Ε.Ε.
2. Κατώτατος μισθός
Σε σχέση με το κατώτατο μισθό, σε εφαρμογή βρίσκεται από το 2019 ο μνημονιακός νόμος περί καθορισμού του από την κυβέρνηση μετά από διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους, την ΤτΕ και επιστημονικούς φορείς. Έκτοτε έχουν δοθεί 5 αυξήσεις, σωρευτικά πάνω από 30%.
Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν ταχθεί υπέρ της επαναφοράς της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, δηλαδή της επιστροφής της απόφασης για το ύψος του κατώτατου μισθού στους κοινωνικούς εταίρους.
Την πρόταση αυτή δεν έχει ποτέ αποκλείσει εντελώς καμία πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας μετά το 2019.
Είναι πολύ πιθανό η επόμενη αύξηση στον κατώτατο μισθό, δηλαδή τον Απρίλιο του 2025, να δοθεί με βάση το θεσμικό πλαίσιο που θα ορίσει το επερχόμενο εργασιακό νομοσχέδιο το οποίο προγραμματίζεται για το ερχόμενο φθινόπωρο (του τρέχοντος έτους).