Μετανάστευση: Όρια και περιθώρια

Η συνοριακή παραβίαση αποτελούσε πάντοτε αιτία πολέμου, τουλάχιστον από τότε που έγινε η αναγνώριση των συνόρων όλων των χωρών με διεθνείς συνθήκες. Όσοι πόλεμοι έγιναν στη συνέχεια, οφείλονται κυρίως στις βλέψεις των εμπόλεμων να αλλάξουν το υπάρχον status quo παραβιάζοντας τα κατά συνθήκη συνοριακά δεδομένα.

Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια βιώνουμε την παραβίαση των δικών μας συνόρων από ένα συνεχώς αυξανόμενο μεταναστευτικό ρεύμα προς την Ευρώπη. Μια παραβίαση των γεωγραφικών ορίων της χώρας από τα χερσαία και τα θαλάσσια σύνορά της, που γίνεται με το «έτσι θέλω» εκείνων που τα αγνοούν προκειμένου να εγκατασταθούν και να ζήσουν κάπου καλύτερα.

Ανθρώπινο το κίνητρό τους, θα πει κανείς. Σωστό. Αλλά υπάρχουν και κάποια όρια. Διότι, δεν είναι δυνατόν να μετακινούνται εκατομμύρια ανθρώπων προς εξεύρεση καλύτερων συνθηκών ζωής χωρίς τη συγκατάβαση της χώρας όπου αποφασίζουν να εγκατασταθούν. Αλλιώς, αυτό το «έτσι θέλω» καταντά κάποια στιγμή από μια εισροή να θυμίζει «εισβολή». Άοπλη μεν, εισβολή δε.

Ειδικά στην περίπτωση της χώρας μας, που βρίσκεται πλησιέστερα προς τις ευάλωτες περιοχές της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, το κατά τα άλλα ευρωπαϊκό πρόβλημα το φορτώνεται η Ελλάδα. Από εδώ, από τα δικά μας σύνορα, θα περάσει αρχικά ο όποιος μετανάστης ή πρόσφυγας για να μπει στην Ευρώπη. Μάλιστα, εάν δεν καταφέρει να κάνει το επόμενο βήμα εξόδου από την Ελλάδα προς βορράν, ίσως παραμείνει εδώ μονίμως.

Και για να μπορεί να μείνει εδώ, υποβάλλει μια απλή «αίτηση ασύλου», οπότε του παρέχεται η άδεια να παραμείνει στη χώρα μέχρις ότου εγκριθεί ή απορριφθεί η αίτησή του από τις αρμόδιες αρχές. Πλην όμως, οι αρμόδιες αρχές δεν φημίζονται για την ταχύτητα διεκπεραίωσης αυτών των υποθέσεων, με αποτέλεσμα να περνούν πολλοί μήνες μέχρις ότου ληφθεί – αν ληφθεί – κάποια απόφαση.

Επιπλέον, κάποιες άλλες δημόσιες αρχές υποχρεούνται βάσει διεθνών συνθηκών να φροντίζουν και να προσφέρουν στους «μετανάστες» κάποιες βασικές συνθήκες διαβίωσης συν κάποια οικονομικά επιδόματα. (Τους λέω μετανάστες, διότι μετανάστες είναι μέχρις ότου επισήμως χαρακτηριστούν – κάποιοι από όλους αυτούς – ως «πρόσφυγες»). Αυτή λοιπόν η φροντίδα – καλή ή κακή – επιβαρύνει τη χώρα με σημαντικό κόστος, ειδικά σε μια περίοδο οικονομικής ύφεσης διεθνώς.

Πάντως, σε όλες τις περιπτώσεις – είτε πρόκειται για οικονομικούς μετανάστες είτε για γνήσιους πρόσφυγες – υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό: έχουν όλοι τους εισέλθει στη χώρα παραβιάζοντας τα σύνορά της. Δεν έφθασαν εδώ με καμία νόμιμη διαδικασία. Δεν έφθασαν στα σύνορα της χώρας και ζήτησαν εκεί να τους επιτραπεί η είσοδος ζητώντας άσυλο. Όχι. Αποφάσισαν μόνοι τους να προσπεράσουν τις συνοριακές πύλες εισόδου κάνοντας «ντου» από διάφορα αφύλακτα σημεία, χερσαία ή θαλάσσια.

Επομένως, μιλάμε για μια κανονική – με όλους τους ορισμούς – παραβίαση των συνόρων μας. Φαινόμενο που εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως του μεσογειακού νότου της «γηραιάς» ηπείρου. Σε άλλες εποχές, η αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης θα ήταν διαφορετική. Σήμερα, ο χειρισμός του τεράστιου μεταναστευτικού ζητήματος γίνεται άναρχα, χωρίς κανόνες και χωρίς καμμία σοβαρή οργάνωση των χωρών που (υπο)δέχονται μετανάστες, όπως τους «δέχονται».

Δεν υπάρχουν όμως άλλα περιθώρια.

Η μετανάστευση θα συνεχίζει να κτυπά τις πόρτες της Ευρώπης και όχι μόνο.  Οι πόλεμοι, η φτώχεια και ο υπερπληθυσμός σε πολλές ασιατικές και αφρικανικές χώρες, θα οδηγούν τους ντόπιους σε μετακινήσεις προς άλλους τόπους.  Αυτό δεν θα τελειώσει ποτέ, τουλάχιστον μέχρις ότου υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη και ανθρώπινες συνθήκες ζωής σε εκείνες τις υποβαθμισμένες περιοχές του πλανήτη.

Έτσι, οι χώρες υποδοχής μεταναστών πρέπει πλέον να λάβουν μέτρα, πρέπει να χαράξουν μια νέα πολιτική και – κυρίως – να οργανωθούν κατάλληλα ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση και να ελέγξουν τις απεριόριστες εισροές με πολιτισμένο και ανθρώπινο τρόπο.

Αλλά και με μέτρο.

Η εικόνα χιλιάδων ταλαιπωρημένων ανθρώπων, στιβαγμένων σε «Μόριες», κάτω από απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης οφείλεται στην παντελή έλλειψη σοβαρής μεταναστευτικής πολιτικής και πλήρη απουσία οργάνωσης κατάλληλων κρατικών μηχανισμών.

Όμως, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να εξασφαλίζεται το απαραβίαστο των συνόρων της χώρας και να τελειώσει αυτό το άναρχο φαινόμενο της συνεχιζόμενης «εισβολής» χωρίς ουσιαστικά να ελέγχεται το ποιος μπαίνει και ποιος βγαίνει.   Η «πόρτες» δεν θα είναι κλειστές μεν, αλλά εάν κάποιος θέλει να περάσει θα πρέπει να ελέγχεται η ταυτότητά του και ο λόγος που τον έφερε μπροστά στη πόρτα μας.

Διότι, ειδικά ο πρόσφυγας κινδυνεύει και φθάνει εδώ για να σωθεί από ένα πόλεμο. Προστατεύεται γι’ αυτό το λόγο και του παρέχεται άσυλο.   Αλλά ο οικονομικός μετανάστης δεν κινδυνεύει.   Απλώς ζητά καλύτερες συνθήκες ζωής.  Και αυτό είναι βεβαίως σεβαστό, αλλά θα πρέπει να περάσει μέσα από μια διαδικασία αποδοχής του αιτήματός του από τη χώρα όπου επιθυμεί να μεταναστεύσει.

Αντιθέτως, παραβιάζοντας μαζικά τα σύνορα ως «άτακτοι εισβολείς» δημιουργούν ένα αρνητικό κλίμα μη αποδοχής τους στη χώρα από τις τοπικές κοινωνίες.  Ο ξεσηκωμός των νησιών μας (και όχι μόνο) δείχνει έντονα αυτή την άρνηση των κατοίκων να αποδεχθούν αυτή την κατάσταση.

Διότι τα όρια έχουν προ πολλού ξεπεραστεί.

Και πλέον δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια.

Έχουν εξαντληθεί.