Τη διαπραγματευτική τακτική του Αλέξη Τσίπρα, τις εκτιμήσεις των εταίρων γι΄ αυτή και πολλές άγνωστε πτυχές του σίριαλ που κατέληξε στο τρίτο μνημόνιο παρουσιάζει ο δημοσιογράφος της γαλλικής Λιμπερασιόν, Ζαν Κατρεμέρ σε δημοσίευμα με τον τίτλο: “Αλέξης Τσίπρας, καλός Έλληνας πολιτικός, κακός Ευρωπαίος διαπραγματευτής”.
Οι εταίροι εκτιμούσαν ότι ήταν “χαοτικός” ο τρόπος που λειτουργούσε η κυβέρνηση, ο Τσίπρας ήταν δέσμιος των συνιστουσών του ΣΥΡΙΖΑ και στόχος του ήταν μία πολιτική συμφωνία στη Σύνοδο κορυφής, ενώ εκτιμούσε ότι θα μπορούσε να φοβίσει τους δανειστές με την απειλή του Grexit και να κερδίσει παραχωρήσεις ιδίως στο ζήτημα της ρύθμισης του χρέους.
Όσον αφορά στο δημοψήφισμα η εκτίμηση που γίνεται είναι ότι ανέδειξε μεν τον Τσίπρα σε απόλυτο κυρίαρχο στο ΣΥΡΙΖΑ και στη χώρα, όμως κόστισε μία συμφωνία πιο σκληρή από την προηγούμενη.
Το δημοσίευμα της Λιμπερασιόν έχει ως εξής:
«Κύριε Πρωθυπουργέ, δεν μπορείτε να το κάνετε αυτό, δεν μπορείτε! ” αναφωνεί ο Νίκος Παππάς, ο πιο κοντινός σύμβουλος (είναι υπουργός Επικρατείας) του Αλέξη Τσίπρα. Μιλάει σκόπιμα στα αγγλικά, έτσι ώστε ο καθένας να καταλαβαίνει. Ο επικεφαλής της ελληνικής κυβέρνησης μόλις συμφώνησε να ευθυγραμμίσει το ΦΠΑ που εφαρμόζονται στα ελληνικά νησιά με εκείνο στην ηπειρωτική Ελλάδα όπως ζητήθηκε από τους συνομιλητές του Jean-Claude Juncker, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Pierre Moscovici, ο αρμόδιος Επίτροπος για την οικονομία, Κριστίν Λαγκάρντ, η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ και Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο πρόεδρος του Eurogroup. “Δεν τον ένοιαζε, προφανώς,” είπε ένας από τους μάρτυρες της σκηνής, που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες την περασμένη άνοιξη, κατά τη διάρκεια μιας ακόμη διαπραγμάτευσης. “Το μόνο πράγμα που τον ενδιέφερε ήταν να πάει τις διαπραγματεύσεις σε πολιτικό επίπεδο με τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, αλλά να μην διαπραγματευτεί τις λεπτομέρειες του προγράμματος χρηματοδοτικής βοήθειας. Έτσι, δέχτηκε τον ΦΠΑ στα νησιά με μία χειρονομία που έδειχνε ενόχληση», συνεχίζει η πηγή μας.
Η ξαφνική παρέμβαση του Παππά καταπλήσσει τους πάντες: Δεν έχουμε ακούσει ποτέ σε μια κυβέρνηση «κανονική», ένας απλός σύμβουλος (σ.σ. Ήταν υπουργός Επικρατείας) να απευθύνεται κατ΄ αυτόν τον τρόπο στον Πρωθυπουργό.
Ο Τσίπρας και ο Παππάς αποχώρησαν από την αίθουσα των διαπραγματεύσεων και πήγαν να συζητήσουν με την ελληνική αντιπροσωπεία. Οταν επέστρεψε πίσω ο Τσίπρας χωρίς ιδιαίτερη δυσφορία, εξηγεί ότι, σε τελευταία ανάλυση, δεν μπορεί να δεχθεί να αυξήσει τον ΦΠΑ στα νησιά. Ο Γιούνκερ και οι συνεργάτες μένουν με το στόμα ανοιχτό.
Αυτή η χαοτική λειτουργία της κυβέρνησης είναι σήμα κατατεθέν του ΣΥΡΙΖΑ. Διότι, στην πραγματικότητα, ο Αλέξης Τσίπρας δεν ήταν πρωθυπουργός, αλλά απλά «πρώτος μεταξύ ίσων» σε ένα σύνθετο πολιτικό μηχανισμό.
“Καθώς στα νιάτα μου ήμουν τροτσκιστής” , λέει χαμογελώντας ο Pierre Moscovici,” κατάλαβα αμέσως πως εργάζεται αυτή η κυβέρνηση, ποια ήταν η τακτική του Τσίπρα και ποια η στρατηγική. ” «Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ένα συνεκτικό κόμμα είναι ένα άθροισμα κινημάτων, με τάσεις, φράξιες και ρεύματα,” είπε ένας κοινοτικός υπάλληλος ο οποίος συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις.
«Η διαπίστωση αυτή δεν είναι μόνο ιδεολογική, είναι φυσική. Ο Αλέξης Τσίπρας μετακινούταν με πολλούς ανθρώπους για κάθε φράξια του κόμματός του: θα έπρεπε να θέσει στη διάθεση της ελληνικής αντιπροσωπείας πολλά δωμάτια έτσι ώστε οι διαφορετικές τάσεις να μπορούν να καθίσουν χωριστά.
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ο Τσίπρας αποχωρούσε συχνά από το τραπέζι των συζητήσεων για να ελέγχει αν ακόμα είχε την υποστήριξη των διαφόρων συνιστωσών του κόμματος. Όταν διαπίστωνε ότι δεν είχε τη στήριξη, επέστρεφε στις διαπραγματεύσεις και ακόμη και αν μιλούσε με πολύ ασάφεια, όλοι παρατηρούσαν ότι είχε αναγκαστεί να αλλάξει θέση. “
Με λίγα λόγια, οι Ευρωπαίοι είχαν διαπραγματευτεί για έξι μήνες και όχι με μία κλασική κυβέρνηση, αλλά με μια κεντρική επιτροπή … Το πρόβλημα είναι ότι αυτό έχει δημιουργήσει μία αυξανόμενη δυσπιστία, αφού τα λόγια ενός μέλους της ελληνικής κυβέρνησης δεν ήταν δεσμευτικά παρά μόνο για το ίδιο, πράγμα που δημιουργούσε την αίσθηση μιας αθέτησης. Ομως στην πραγματικότητα ο Τσίπρας διαχειριζόταν την ευρωπαϊκή πολιτική όπως ένα ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα με πολλές συνιστώσες.
Οι εταίροι της Αθήνας χρειάστηκαν αρκετές εβδομάδες μετά τις βουλευτικές εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, για να καταλάβουν πως έχουν να κάνουν με: μια συνομοσπονδία μικρών κομμάτων που ξεκινούσε από τον τροτσκισμό περνούσε στους σοσιαλδημοκράτες και έφτανε στους σταλινικούς κομμουνιστές, τους οπαδούς του Τσάβες και τους μαοϊκούς και το οποίο σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια πέρασε από το 4% των ψήφων στο 36%, χωρίς να έχει καμία διοικητική ή κυβερνητική εμπειρία, χωρίς τη γνώση των ευρωπαϊκών περιορισμών ή ακόμη και την οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας.
Όπως σημειώνεται στις Βρυξέλλες, “ο Τσίπρας ήταν πεπεισμένος ότι θα αρκούσε να συμφωνήσει με τη Γερμανία και τη Γαλλία και όλα τα άλλα θα ακολουθούσαν. Ήταν μια σοβαρά εσφαλμένη ανάλυση αφού οι φτωχότερες χώρες από την Ελλάδα και εκείνες που προέρχονταν από πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας, όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία, είναι απείρως πιο σκληρές από το Βερολίνο”.
Με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε να διαπραγματευτεί με όλους. Ομως, πάνω απ ‘όλα, οι εταίροι του δεν είχαν ποτέ καταλάβει ποια ήταν η στρατηγική του. Ορισμένοι πίστευαν ότι δεν είχε καμία και ήταν παγιδευμένος από μη βιώσιμες προεκλογικές υποσχέσεις και την αριστερά του κόμματός του η οποία δεν ήθελε καμία υποχώρηση.
Αντιθέτως, άλλοι πιστεύουν ότι ήξερε τι έκανε. Αυτή είναι η περίπτωση του Pierre Moscovici: “Ο σκοπός του Τσίπρα ήταν να πάμε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ο Γιάννης Βαρουφάκης, ο υπουργός Οικονομικών του, δεν πήγε να διαπραγματευτεί, αλλά να κερδίσει χρόνο, περιμένοντας το τέλος του Ιουνίου, με την ελπίδα ότι η προοπτική του Grexit θα προκαλούσε αρκετό φόβο που θα μας έκανε να κάνουμε παραχωρήσεις, ιδίως στο ζήτημα του χρέους , παραχωρώντας ορισμένες εμβληματικές μεταρρυθμίσεις.
Όμως, ο νεαρός πρωθυπουργός, του οποίου η προσωπικότητα είχε γοητεύσει ακόμα και τους πιο σκληρούς εχθρούς του ΣΥΡΙΖΑ, μπέρδεψε τα πόδια του στο ευρωπαίκό χαλί με την αιφνιδιαστική ανακοίνωση, στις 26 Ιουνίου του δημοψηφίσματος, ενώ η συμφωνία ήταν πολύ κοντά.
Δεν ήθελε να δει ότι αυτό το δημοψήφισμα, που παρουσίαζε ως ένα τρόπς για την ενίσχυση της διαπραγματευτικής του θέσης, γινόταν πολύ αργά, μετά από τη μοιραία προθεσμία της 30ής Ιουνίου και θα θεωρηθεί από τους εταίρους του ότι αφορούσε στο ευρώ: “Το δημοψήφισμα προκάλεσε ένα μεγάλο πλήγμα στην εύθραυστη εμπιστοσύνη που τα κράτη μέλη, το ΔΝΤ, η ΕΚΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορούσαν να έχουν σε αυτή την κυβέρνηση” υποστηρίζει ο Moscovici. Πολύ περισσότερο το γεγονός ότι κείμενο που τέθηκε υπόψη των Ελλήνω πολιτών δεν ήταν το τελευταίο των διαπραγματεύσεων, βιώθηκε ως μία πρόσθετη προδοσία.
“Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν μια νίκη για την εσωτερική πολιτική του Τσίπρα: έγινε ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης του κόμματός του και της χώρας του», λέει ο Moscovici “το χρειαζόταν για να απαλλαγεί από την αριστερή πλευρά του κόμματός του και βρήκε τα πολιτικά μέσα”, προσθέτει.
Ο Τσίπρας, σε συνέντευξή του στο ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ, ένα ραδιόφωνο που πρόσκειται στο ΣΥΡΙΖΑ, αναγνώρισε εμμέσως ότι αυτή ήταν η πρόθεση του λέγοντας: «σε ποιο βαθμό το κόμμα συμμετείχε ενεργά στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την υποστήριξη της προσπάθειας της κυβέρνησης κατά τη διαπραγμάτευση; Αυτό είναι ένα ερώτημα που οφείλουμε να θέσουμε “.
“Το δημοψήφισμα θα μπορούσε να έχει τρεις ερμηνείες” αναλύει ο Ηλίας Νικολακόπουλος, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος του ΣΥΡΙΖΑ: «υπέρ ή κατά του ευρώ, υπέρ ή κατά των μέτρων λιτότητας, υπέρ και κατά του Πρωθυπουργού. Λοιπόν είναι η τελευταία επιλογή που έγινε: το δημοψήφισμα ήταν πράγματι ένα δημοψήφισμα για τον Τσίπρα, πράγμα που ο Αντώνης Σαμαράς ο πρώην Πρωθυπουργός και Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, κατάλαβε αμέσως εγκαταλείποντας την προεδρία του κόμματός του”.
Αλλά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το δημοψήφισμα ήταν μια καταστροφή: Ο Τσίπρας έπρεπε να μεταβεί στις Βρυξέλλες στις 12 Ιουλίου με ένα σχέδιο συμφωνίας ακόμα πιο σκληρό που είχε υποβληθεί σε δημοψήφισμα. Ήξερε ότι θα υπάρξει ένα αντίτιμο που πρέπει να πληρώσει για το γεγονός ότι “ανέτρεψε το τραπέζι», σύμφωνα με τα λόγια του Moscovici. “Οι Ευρωπαίοι του είπαν, είχατε το δημοψήφισμα σας; Και τι έγινε; Τώρα, αν θέλεις μια συμφωνία, θα γίνει σύμφωνα με τους όρους μας », δήλωσε ο Γάλλος επίτροπος.
Αλλά ο Τσίπρας δεν είχε κανένα «σχέδιο Β»: Στις 14 Ιουλίου, εξήγησε ότι ζήτησε την εκπόνηση μελέτης σχετικά με τις συνέπειες ενός Grexit, η οποία τον οδήγησε να αποκλείσει οριστικά αυτή την επιλογή. Αυτός που δεν ήθελε με τίποτα ένα τρίτο πρόγραμμα τελικά αναγκάστηκε να συναινέσει σε ακόμη αυστηρότερες προϋποθέσεις από ό, τι ήταν πρόθυμος να κάνει αρχικά. “Ο εκβιασμός (των Ευρωπαίων) ήταν κυνικός: είτε ένας σκληρός και επώδυνος συμβιβασμός, είτε η οικονομική καταστροφή, διαχειρίσιμη για την Ευρώπη, όχι μεν πολιτικά, αλλά από οικονομικής άποψης, η οποία όμως για την Ελλάδα και την ελληνική Αριστερά θα ήταν ανυπέρβλητα” κατήγγειλε ο Αλέξης Τσίπρας στις 29 Ιουλίου.
Αλλά και ο ίδιος ισχυρίζεται ότι ήταν απαραίτητος ο «συμβιβασμό» ως «στοιχείο της επαναστατικής τακτικής” τόσο αγαπητής στο Λένιν γιατί θα «επιτρέψει να συνεχίσει τον αγώνα.” Αυτό σημαίνει ότι η εμπιστοσύνη μεταξύ Τσίπρα και των εταίρων του, παρά την ταχεία επίτευξη συμφωνίας για το τρίτο πρόγραμμα βοήθειας δεν είναι στην ημερήσια διάταξη: Το να αναφέρεται στον Λένιν δεν είναι στην πραγματικότητα ο καλύτερος τρόπος για να καθησυχάσει τους Γερμανούς συντηρητικούς ή τις πρώην «λαϊκές δημοκρατίες» της Ανατολικής Ευρώπης … Τσίπρας έχει θέσει την Ελλάδα “στο κέντρο του κόσμου», όπως ο ίδιος εκτιμά και χαίρεται, αλλά επίσης την έθεσε υπό στενή επιτήρηση.