Δεκατέσσερα χρόνια από το διάγγελμα Παπανδρέου και την προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ

Στις 23 Απριλίου 2010 η Ελλάδα γίνεται η πρώτη χώρα της ΕΕ που προσφεύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όπως μαθαίνουμε δια στόματος Γιώργου Παπανδρέου.

Πριν 14 χρόνια σαν σήμερα, ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, ανήμερα της ονομαστικής του γιορτής φόρεσε μια μοβ, για πολλούς πένθιμη, γραβάτα και με φόντο το λιμανάκι του Καστελόριζου, στάθηκε μπροστά στην κάμερα της ΕΡΤ για να ανακοινώσει στον ελληνικό λαό πως η χώρα γίνεται η πρώτη της Ευρωζώνης που είχε συμφωνήσει να μπει στον μηχανισμό στήριξης με τη συμμετοχή και του ΔΝΤ.

Μπορεί πολλοί να μην κατάλαβαν εκείνη τη μέρα τι ακριβώς σήμαινε αυτό στην ολότητά του, όπως και τι θα επακολουθούσε, αλλά όλοι ένιωσαν ότι πρόκειται για κάτι κακό και επώδυνο.

«Είναι», είπε ο Γιώργος Παπανδρέου στις 23 Απριλίου του 2020, «εθνική και επιτακτική ανάγκη να ζητήσουμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης. Έχω ήδη δώσει εντολή στον υπουργό Οικονομικών να κάνει τις απαραίτητες ενέργειες. Και οι εταίροι μας θα συνδράμουν άμεσα και αποφασιστικά, ώστε να παράσχουν στην Ελλάδα το απάνεμο λιμάνι που θα μας επιτρέψει να ξαναχτίσουμε το σκάφος μας με γερά και αξιόπιστα υλικά. Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη πορεία, μια νέα “οδύσσεια” για τον Ελληνισμό».

Η τρόικα – η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ΔΝΤ – συμφωνούν να βοηθήσουν την Ελλάδα και μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες συμφωνείται το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης, ύψους 110 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Και από εκείνη τη μέρα ξεκινούν τα λεγόμενα χρόνια των μνημονίων και λέξεις όπως λιτότητα, ελληνικό δράμα, τρόικα και μετέπειτα θεσμοί θα μπουν στο καθημερινό μας λεξιλόγιο.

Σόιμπλε, Μέρκελ, Σαρκοζί, Μπαρόζο, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, Ντομινίκ Στρος Καν, Κριστίν Λαγκάρντ και πολλά άλλα πρόσωπα της οικονομικής κρίσης, έμπαιναν εφεξής κάθε βράδυ στα σπίτια μας και μας μιλούσαν για περικοπές, απολύσεις, μειώσεις συντάξεων και μισθών.

Η πρόβλεψη του Γιώργου Παπανδρέου ότι «ξέρουμε το δρόμο για την Ιθάκη» και η σιγουριά του ότι «θα τα καταφέρουμε» δεν επιβεβαιώθηκε στα χρόνια που ακολούθησαν.

Για την απόφασή του να προσφύγει η Ελλάδα στο ΔΝΤ, ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, έχει καταλογίσει τις ευθύνες για την κατάσταση που παρέλαβε το 2009 στην προηγούμενη κυβέρνηση. 

Θύμισε, επίσης, ότι η κυβέρνησή του, που προέκυψε από τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009, παρέλαβε μία χαοτική κατάσταση από την κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή, μεταξύ άλλων και έλλειμμα που ήταν μεγαλύτερο από ό,τι είχε υπολογιστεί.

Στο μήνυμά του ο τότε πρωθυπουργός έκανε λόγο για μία Ελλάδα που έμοιαζε με «σκάφος έτοιμο να βυθιστεί» και για «χώρα χωρίς κύρος».

«Όλοι μας κληρονομήσαμε – η σημερινή κυβέρνηση και ο ελληνικός λαός – ένα σκάφος έτοιμο να βυθιστεί. Μια χώρα χωρίς κύρος και αξιοπιστία, που είχε χάσει τον σεβασμό ακόμα και των φίλων και των εταίρων της. Μια οικονομία εκτεθειμένη στο έλεος της αμφισβήτησης και των ορέξεων της κερδοσκοπίας» είπε στην ανακοίνωση της 23ης Απριλίου 2010 από το ακριτικό Καστελόριζο.

Το χρονικό

Η Ελλάδα βρέθηκε από τα τέλη του 2009 σε κατάσταση αδυναμίας χρηματοδότησης του τρέχοντος ελλείμματος, αδυναμίας αναχρηματοδότησης του χρέους και πληρωμής των ελληνικών κρατικών ομολόγων που έληγαν τον επόμενο χρόνο, ομόλογα που κατείχαν κατά ένα μέρος εγχώριες τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία, κλπ. και κατά ένα μέρος φορείς και τράπεζες του εξωτερικού.

Έτσι στις 3 Μαΐου 2010, η Ελλάδα αιτήθηκε 80 δισ. ευρώ από τις υπόλοιπες 15 χώρες του ευρώ και 30 δισ. ευρώ από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Την αίτηση συνόδευαν τρία συνημμένα μνημόνια.

Χωρίς να έχει κυρωθεί από τη Βουλή των Ελλήνων, υπογράφοντες για την ελληνική πλευρά ήταν ο Υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου και ο Πρόεδρος της Τράπεζας της Ελλάδος Γεώργιος Προβόπουλος.

Στις 8 Μαΐου 2010 υπογράφηκαν η «Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης» με τις χώρες του Ευρώ και «Διακανονισμός Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας» με το ΔΝΤ. Το σύνολο αυτών των συμφωνιών ονομάζεται συχνά για συντομία «Μνημόνιο».

Στη συνέχεια σχηματίστηκε ομάδα εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ), της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), γνωστή και ως «τρόικα», η οποία ανά τρίμηνο αξιολογούσε την πρόοδο του προγράμματος εφαρμογής των όρων του «Μνημονίου» και αποφάσιζε για την εκταμίευση της αντίστοιχης δόσης του δανείου.

Σημειώνεται ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να ζητήσει δανειακή βοήθεια από άλλη δύναμη εκτός των δανειστών της, σύμφωνα με το άρθρο 4 που προέβλεπε την ολοκληρωτική δέσμευση της δημόσιας περιουσίας της.

Τα σκληρά μέτρα του πρώτου μνημονίου προκάλεσαν τεράστια λαϊκή οργή, απεργίες, διαδηλώσεις και εν τέλει την πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου και την αντικατάστασή της από αυτή του Λουκά Παπαδήμου το 2011.

Ακολούθησαν οι διπλές εκλογές του 2012 όπου η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου έφερε το δεύτερο μνημόνιο με το οποίο σωρρεύτηκε ύφεση 25% ενώ η ανεργία εκτοξεύτηκε στο 27%.

Η αποτυχημένη διαπράγματευση της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ το 2015 έφερε και το τρίτο μνημόνιο το καλοκαίρι του 2015.

Ποιος δεν θυμάται κλείσιμο των τραπεζών, τα capital controls, τις ουρές από χιλιάδες αγχωμένους και αγανακτισμένους πολίτες έξω από τα ΑΤΜ, οι οποίοι έσπευδαν να αποσύρουν τις οικονομίες τους. Οι τράπεζες έκλεισαν και παρέμειναν κλειστές μέχρι τις 20 Ιουλίου με τους καταθέτες να αποσύρουν τα χρήματά τους και να αδειάζουν από μετρητά τα μισά ATM της χώρας. 

Η χώρα μένει στο ευρώ αλλά η ελληνική οικονομία έχει υποστεί μια τεράστια ζημιά.

Τον Αύγουστο του 2018 η Ελλάδα τελειώνει με τα μνημόνια και βγαίνει από τη σκληρή μνημονιακή εποπτεία.

Πηγή φωτογραφιών: Eurokinissi