Το Game Over, το βιβλίο του Γιώργου Παπακωνσταντίνου κυκλοφόρησε στις 23 Απριλίου, ακριβώς έξι χρόνια από την ημέρα που ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε, από το ακριτικό Καστελόριζο, την ένταξη της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης και το δανεισμό από ΔΝΤ.
Νέα αποσπάσματα έρχονται στο φως από το Έθνος της Κυριακής. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου περιγράφει μυστικές συναντήσεις του τότε πρωθυπουργού με τον επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος Καν στο Νταβός, αλλά και τον τσακωμό με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοσέ Μανουέλ Μπαρόζο. Όπως περιγράφει ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο συνήθως ήρεμος Παπανδρέου είχε βγει από τα… ρούχα του, κατηγορώντας τον επικεφαλής της Κομισιόν πως έκανε τα στραβά μάτια για… χάρη του Καραμανλή!
Στο βιβλίο του, ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου αναρωτιέται «φωναχτά» αν άξιζε τον κόπο και αν το ξανάκανε: «Ναι, άξιζε τον κόπο. Ναι, θα το ξαναέκανα. Και φυσικά θα έκανα κάποια πράγματα διαφορετικά. Όχι όμως τις μεγάλες αποφάσεις που πήραμε. Ήταν οι σωστές και οι μόνες δυνατές στις συνθήκες που αντιμετωπίσαμε. Στην πολιτική δεν διαλέγεις τον χρόνο ή τον ρόλο που σου επιφυλάσσεται και δεν πρέπει να προσπαθείς αδιάκοπα να προστατεύεις τον εαυτό σου στη διαδικασία αυτή. Κάνεις τη δουλειά σου όσο καλύτερα μπορείς και αποδέχεσαι τις συνέπειες – αλλά τουλάχιστον είσαι ήσυχος με τη συνείδησή σου», γράφει.
Σε ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου του ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου περιγράφει το τι έγινε μετά την τελετή παράδοσης παραλαβής από τον προκάτοχό του Γιάννη Παπαθανασίου. «Η συνάντηση ήταν σύντομη και γενικώς εγκάρδια. Ο Παπαθανασίου συνοδευόταν από τους υφυπουργούς του. ”Γιώργο, θα έχεις προβλήματα στις Βρυξέλλες. Μας πιέζουν να μειώσουμε το έλλειμμα”. Οι δυσκολίες του απερχόμενου υπουργού στο Eurogroup ήταν γνωστές. Υπήρχαν αναφορές στις εφημερίδες για τα βραδινά τηλεφωνήματα από τις Βρυξέλλες στον Κώστα Καραμανλή για να του μεταφέρει την πίεση που δεχόταν και να τον πείσει να πάρει μέτρα. Αργότερα ήρθαν στη δημοσιότητα και άλλες στιγμές, όπως εκείνη που προσπαθούσε να εξηγήσει στη Γαλλίδα υπουργό Οικονομικών Κριστίν Λαγκάρντ τις προσπάθειες μείωσης του ελλείμματος περιγράφοντας τα μέτρα πάνω σε μια χαρτοπετσέτα».
Παρέλαβε, γράφει, ένα σύντομο σημείωμα 2-3 σελίδων με τις βασικές προκλήσεις της ελληνικής οικονομίας. «Μου δημιουργήθηκε ξεκάθαρα η αίσθηση ότι βιάζονταν να φύγουν. Μόλις έφυγαν, κοίταξα γύρω μου. Το γραφείο ήταν άδειο. Δεν υπήρχαν βιβλία ή ντοσιέ στη βιβλιοθήκη ούτε φάκελοι πάνω στο γραφείο. Οι σκληροί δίσκοι είχαν αφαιρεθεί από τους υπολογιστές. Δεν υπήρχαν στοιχεία αλληλογραφίας, φάκελοι με εκκρεμότητες για τον επόμενο υπουργό ούτε καταγεγραμμένες πληροφορίες για τις συμφωνίες ή τη διαπραγμάτευση με τις Βρυξέλλες. Ξεκινούσαμε από το μηδέν. Σύντομα θα καταλάβαινα γιατί».
Το πρώτο Eurogroup στο οποίο συμμετείχε ήταν λίγο μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009. Κατά την επιστροφή, ο νέος “τσάρος” της ελληνικής οικονομίας περιγράφει πως ήταν ανήσυχος για το μέλλον αλλά και λυτρωμένος γιατί «το οικονομικό πρόβλημα δημοσιοποιήθηκε και θα αντιμετωπιστεί. Ο καταλύτης ήταν η δημοσιονομική εκτροπή του 2009 και η κραυγαλέα προσπάθεια της προηγούμενης κυβέρνησης να την κρύψει. Για χρόνια, όμως, το ελληνικό κράτος ξόδευε πολύ περισσότερα απ’ όσα εισέπραττε ως φόρους, και δανειζόταν τη διαφορά (…) Ο κλήρος έπεσε σε εμάς. Εμείς ήμασταν αυτοί που, όταν πλέον είχε σταματήσει η μουσική, ανάψαμε τα φώτα και ανακοινώσαμε σε όλους ότι το πάρτι είχε τελειώσει».
Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου περιγράφει μια μυστική συνάντηση ανάμεσα στον τότε γενικό διευθυντή του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος Καν, τον Έλληνα πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου και τον ίδιο σε μια… κουζίνα στο Νταβός. Η συνάντηση, λέει, κρατήθηκε μυστική για να μην υπάρξουν πρωτοσέλιδα. Ήταν Ιανουάριος του 2010.
«”Πώς μπορεί να βοηθήσει το ΔΝΤ;”. Με αυτήν την πρώτη φράση του Στρος-Καν ξεκίνησε η συζήτηση. Επαναλάβαμε τη θέση μας: Θέλαμε να εξακολουθήσουμε να δανειζόμαστε από τις αγορές. Αν κάποια στιγμή αυτό γινόταν αδύνατο, ζητούσαμε μια ευρωπαϊκή λύση. Το ιδανικό θα ήταν να ανακοινώσουν άμεσα οι Ευρωπαίοι τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού δανειοδότησης, ικανού να λειτουργήσει αποτρεπτικά και να πείσει τις αγορές ότι η χρεοκοπία της Ελλάδας αποκλείεται.
Ο επικεφαλής του ΔΝΤ ήταν ξεκάθαρος: Ο λόγος ύπαρξης του Ταμείου ήταν ακριβώς να δανείζει χώρες που είχαν χάσει πρόσβαση στις αγορές. Εάν η Ελλάδα ζητούσε βοήθεια, θα ήταν υποχρεωμένοι να μας συνδράμουν. Όμως τα πράγματα στην περίπτωσή μας ήταν σύνθετα. Όσο οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες δεν ήθελαν την εμπλοκή του ΔΝΤ στην Ευρωζώνη, θα μπορούσαν να μπλοκάρουν μια παρόμοια βοήθεια στο ΔΣ του Ταμείου. Τίποτα δεν μπορούσε να γίνει χωρίς τη συναίνεση των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών αλλά και της ΕΚΤ… (…) Όλοι συμφωνούσαμε πως το ζήτημα έπρεπε να παραμείνει ευρωπαϊκή υπόθεση. Μας υποσχέθηκε να χρησιμοποιήσει το ειδικό του βάρος για να πείσει τη βασική ευρωπαϊκή χώρα που χρειαζόταν να πειστεί, τη Γερμανία».
Στο κεφάλαιο με τίτλο «Καλό κουράγιο» (σ.σ. «Καλό κουράγιο Έλληνες» είχε… ευχηθεί μιλώντας στην ελληνική Βουλή ο τότε Επίτροπος Οικονομίας Όλι Ρεν), ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου περιγράφει μια σκηνή μεταξύ του Γιώργου Παπανδρέου, τον οποίο συνόδευε και του τότε προέδρου της Κομισιόν Ζοσέ Μανουέλ Μπαρόζο, παρουσία της Άνγκελα Μέρκελ και των άλλων κορυφαίων της Ευρώπης, λίγες ώρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του Δεκέμβρη του 2009.
«Ο Παπανδρέου είναι ως γνωστόν ήρεμος χαρακτήρας – το ταμπεραμέντο του φέρνει πιο κοντά στη Σκανδιναβία παρά στην Ελλάδα. Αυτήν τη φορά, όμως, εξερράγη και, όπως ανέφεραν συμμετέχοντες στη συνάντηση, απειλήθηκε σοβαρό επεισόδιο. Ήταν εκτός εαυτού. Είπε στον Μπαρόζο ότι η Επιτροπή δεν έκανε καλά τη δουλειά της, εάν θεωρούσαν ότι χρειάζονταν περαιτέρω μέτρα, γιατί είχαν εγκρίνει τον προϋπολογισμό μόλις μία εβδομάδα νωρίτερα;». Σύμφωνα με τον συγγραφέα, ο Έλληνας πρωθυπουργός υπενθύμισε στον επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα ”στραβά μάτια” που έκανε ο ίδιος, όταν η προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση εκτροχίαζε δημοσιονομικά τη χώρα.
Η Μέρκελ είπε ορθά κοφτά στον Γ. Παπανδρέου στο πρώτο ταξίδι του στο Βερολίνο ότι έχει διαφορετική άποψη με τον Σόιμπλε για την πιθανή συμμετοχή της Γερμανίας σε ένα χρηματοδοτικό πακέτο για την Ελλάδα σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο Game Over.
Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου θυμάται: «Μετά το δείπνο, με έναν καφέ στο χέρι, οι δύο πρωθυπουργοί μαζί με τους υπουργούς Οικονομικών αποσυρθήκαμε σε μια γωνιά, μακριά από τους άλλους συνεργάτες. Η Μέρκελ ήθελε να ξέρει πόσο ακόμα αντέχαμε (…) Απαντήσαμε ότι αυτό εξαρτιόταν από το κατά πόσον οι αγορές θα πίστευαν πράγματι τη δέσμευση της Ευρωζώνης ότι θα μας στήριζε εάν υπήρχε ανάγκη· εάν δεν την πίστευαν, δεν είχαμε πολύ χρόνο».
Το πρώτο ταξίδι του Γιώργου Παπακωνσταντίνου ως υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας γινόταν στο Βερολίνο και στη συνέχεια στο Παρίσι. Με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, λέει, τον συνέδεε εξ αρχής μια σχέση εμπιστοσύνης. «Βέβαια είχε προηγηθεί μια αμήχανη στιγμή στην πρώτη μας συνάντηση. ”Είσαι πραγματικός υπουργός Οικονομικών;”, με είχε ρωτήσει. Εννοούσε αν είχα τα κότσια να πάρω δύσκολες αλλά αναγκαίες αποφάσεις… πηγαίνοντας κόντρα ακόμη και στον ίδιο τον Έλληνα πρωθυπουργό».
Στο κοσμοπολίτικο παραθαλάσσιο θέρετρο της Νορμανδίας έγινε τον Οκτώβριο του 2010 η συνάντηση κορυφής Γαλλίας-Γερμανίας. «Παραδόξως, οι επιπτώσεις από τη βόμβα της οποίας το φιτίλι άναψαν οι δύο ηγέτες (σ.σ. Σαρκοζί – Μέρκελ) στην Ντοβίλ δεν έγιναν αμέσως κατανοητές από τους υπουργούς Οικονομικών. Μόνον ο Τρισέ, σφοδρός πολέμιος οποιασδήποτε μορφής κουρέματος του ιδιωτικού χρέους, κατάλαβε αμέσως τι σήμαινε η απόφαση. ”Θα καταστρέψετε το ευρώ”, ήταν η έξαλλη αντίδρασή του στις αντιπροσωπείες της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Η απόφαση αυτή έμελλε αργότερα να αναθεωρηθεί, εξαναγκάζοντας τη Γερμανία να παραδεχτεί το λάθος της. Αλλά η ζημιά είχε γίνει. Και ήταν εντυπωσιακό το πώς για άλλη μία φορά η Γερμανία επιτάχυνε και έκανε δυσμενέστερο το σενάριο που ήθελε πάση θυσία να αποφύγει. Πράγματι, η υπόσχεση ότι στο μέλλον θα υποστούν απώλειες δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να προσελκύσεις επενδυτές».
«Η σύγχυση έφτασε στο αποκορύφωμα στις 18 Μαρτίου, όταν το Dow Jones μετέδωσε μια δήλωση ενός ”ανώνυμου Έλληνα αξιωματούχου”, σύμφωνα με τον οποίο η Ελλάδα είχε υποτίθεται σταματήσει να ελπίζει σε ευρωπαϊκή λύση και είχε αποφασίσει να προσφύγει στο ΔΝΤ. Το ρεπορτάζ ισχυριζόταν ότι αυτό θα ανακοινωνόταν το Σαββατοκύριακο 2-4 Απριλίου. Η ψευδής είδηση εκτόξευσε τα περιθώρια κινδύνου μας, και κατακρήμνισε το χρηματιστήριο. Στο υπουργείο ήμασταν έξαλλοι: Πώς διαψεύδει κανείς πειστικά μια παρόμοια ”είδηση”; Η εκπρόσωπος Τύπου είχε κατακλυστεί με αιτήματα για κάποιο σχόλιο. Της ζητήσαμε να τους πει ότι 2-4 Απριλίου στην Ελλάδα έχουμε Πάσχα, και το μόνο που κάνουμε το Πάσχα είναι να ψήνουμε αρνί».
«Ζούσαμε με τον φόβο ότι η διαρκώς αυξανόμενη εκροή καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες εκείνους τους πρώτους μήνες του 2010 θα μετατρεπόταν ξαφνικά σε κανονικό τραπεζικό πανικό. Και όταν πια συμβεί αυτό, δεν υπάρχει επιστροφή. Πέρασα λοιπόν το Σαββατοκύριακο στο τηλέφωνο με τους επικεφαλής των τραπεζών για να βεβαιωθώ ότι τα μηχανήματα ανάληψης μετρητών ήταν επαρκώς εφοδιασμένα και σε λειτουργία. Το τελευταίο πράγμα που θέλαμε να συμβεί ήταν να βρεθούν αρκετά ATM εκτός λειτουργίας, αυτό να δημιουργήσει τη φήμη ότι ”κάτι τρέχει”, η φήμη να μετατραπεί σε πανικό, και να ξυπνήσουμε με ουρές έξω από τα τραπεζικά καταστήματα. Δεν το ζήσαμε το 2010 – δυστυχώς, το ζήσαμε πέντε χρόνια αργότερα».
Όταν έφτασε στον Λευκό Οίκο για την πρώτη συνάντηση Παπανδρέου – Ομπάμα τον σταμάτησε η αστυνομικός στην είσοδο των επισκεπτών. «Η οθόνη του υπολογιστή της είχε το επίθετό μου γραμμένο ελαφρώς διαφορετικά από το διαβατήριο». Το αυτοκίνητο του πρωθυπουργού είχε ήδη μπει στον αύλειο χώρο και ο Έλληνας υπουργός πίστευε πως θα έμενε εκτός, αλλά το πρόβλημα λύθηκε και η αστυνομικός τον αποχαιρέτησε με σπαστά ελληνικά.
Πηγή: Έθνος
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163