“Η Ελλάδα εξέρχεται από το πρόγραμμα στήριξης, γεγονός συμβολικό για τη υπέρβαση της κρίσης χρέους που πυροδοτήθηκε πριν οκτώ χρόνια και άλλαξε ριζικά την οικονομία και τις ζωές των ανθρώπων” μεταδίδει το πρακτορείο Bloomberg.
Όταν, τον Μάιο του 2010, εκπονήθηκε το πρώτο από τα τρία προγράμματα, οι πολιτικοί των χωρών της ευρωζώνης υποστήριξαν πως η κρίση ήταν το αποτέλεσμα χρόνιας δημοσιονομικής και οικονομικής απειθαρχίας. Τα δάνεια χορηγήθηκαν συνοδευόμενα από αυστηρούς όρους, για να δικαιολογηθεί η παραβίαση της ρήτρας περί μη διάσωσης χώρας στην ευρωζώνη. Ποιες ήταν οι επιδόσεις της Ελλάδας;
- Οικονομικό πλήγμα: Την ώρα που η κατάρρευση της Ελλάδας προκάλεσε κραδασμούς πολύ πέραν των συνόρων της, οι επιπτώσεις στο εσωτερικό της χώρας με πληθυσμό μόλις 11 εκατομμυρίων υπήρξε ιδιαίτερα δραματικό. Το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 25% και το επίπεδο διαβίωσης κατέρρευσε, αφού χάθηκαν ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας και η ανεργία σκαρφάλωσε κάποια στιγμή στο 28%.
- Δημόσια οικονομικά: Το ελληνικό σκέλος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης εκδηλώθηκε όταν η κυβέρνηση του τότε νεοεκλεγέντος πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου αποκάλυψε την αλήθεια για τα δημοσιονομικά της χώρας, με το έλλειμμα του 2009 να διογκώνεται πάνω από το 15% του ΑΕΠ, πενταπλάσιο από το όριο της ΕΕ. Κατά τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση στράφηκε περισσότερο στο συνολικό ύψος του χρέους και το ισοζύγιο. Δόθηκε λιγότερη προσοχή στο γεγονός ότι επί δύο χρόνια τα έσοδα υπερβαίνουν τις δαπάνες και η κυβέρνηση επιτυγχάνει πλεόνασμα. Η επιτυχία αυτή οφείλεται στις περικοπές των δαπανών ενώ τα έσοδα διατηρήθηκαν στα ίδια περίπου επίπεδα. Δεδομένου όμως του μεγέθους της ύφεσης, η διατήρηση των εσόδων σε σταθερά επίπεδα σημαίνει τεράστια αφαίμαξη της μεσαίας τάξης, που καλείται να καταβάλει όλο και υψηλότερους φόρους.
- Δημόσια διοίκηση: Στο τομέα των δαπανών, τα προβλήματα της Ελλάδας οφείλονταν εν μέρει στην έκρηξη της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα την περίοδο που προηγήθηκε της κατάρρευσης. Η άρνηση να απολυθεί προσωπικό του δημοσίου έγινε πολύ νωρίς αιτία διαξιφισμών μεταξύ της κυβέρνησης και των δανειστών. Το θέμα έχασε την σημασία του όταν το προσωπικό μειώθηκε κατά 150.000 μετά την εφαρμογή του μέτρου της μιας πρόσληψης ανά πέντε αποχωρήσεις. Ωστόσο η πρόοδος υπήρξε αργή στην απονομή δικαιοσύνης, ενώ το βάρος της γραφειοκρατίας δυσκολεύει την προσέλκυση επενδύσεων.
- Ανταγωνιστικότητα: Επί οκτώ χρόνια, η μόνιμη επωδός των εταίρων της ευρωζώνης και του ΔΝΤ ήταν πως η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να γίνει ανταγωνιστικότερη. Εφαρμόζοντας τρία προγράμματα, η Ελλάδα πούλησε κρατικά ακίνητα, πραγματοποίησε σαρωτικές αλλαγές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και άλλαξε επαγγελματικές ρυθμίσεις, από τους δικηγόρους μέχρι τα κομμωτήρια. Μεγάλη υπήρξε και η μείωση του εργατικού κόστους, ιδίως μετά τις αλλαγές στις συλλογικές συμβάσεις και την μείωση του βασικού μισθού. Οι δανειστές υποστηρίζουν ότι η μείωση απλά αντιστάθμισε τις μεγάλες αυξήσεις που είχαν γίνει την περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης, αυξήσεις που δεν ήταν εναρμονισμένες με την παραγωγικότητα της οικονομίας. Η μείωση των μισθών, συνδυασμένη με την αύξηση της φορολόγησης και την απώλεια θέσεων εργασίας, υπήρξε κύριος παράγοντας για την πτώση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων. Ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας θέλει να καταργήσει ορισμένες από τις εργασιακές μεταρρυθμίσεις μετά την λήξη του προγράμματος και να αυξήσει τον κατώτατο μισθό. Η Ελλάδα δεν κατόρθωσε την ανάκαμψη με ατμομηχανή τις εξαγωγές που πέτυχαν άλλες χώρες, όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία. Ωστόσο σχεδόν εξαφάνισε το έλλειμμα του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών, ενώ οι εξαγωγές αυξήθηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ.
- Χρηματοπιστωτικός τομέας: Όταν εκδηλώθηκε η κρίση, οι τραπεζίτες αρέσκονταν να υποστηρίζουν ότι η διοίκηση των ιδρυμάτων τους ήταν συντηρητική και το πρόβλημα γεννήθηκε από τον δημόσιο τομέα. Όμως η καταστροφή δεν άργησε να έρθει. Οι τράπεζες πρακτικά πτώχευσαν για ένα διάστημα το 2012, η αναδιάρθρωση του χρέους εξαφάνισε την αξία των ομολόγων που είχαν στα χαρτοφυλάκιά τους και τρία χρόνια μετά, έκλεισαν επί εβδομάδες πριν ανοίξουν και πάλι μετά την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων. Ακόμη αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις, βεβαρυμμένες με μη εξυπηρετούμενα δάνεια που ανέρχονται στο 50% του συνόλου. Τα προβλήματα αυτά οδήγησαν σε απώλειες καταθέσεων και διαύλων διατραπεζικού δανεισμού, ενώ κρατήθηκαν ζωντανές χάρη στην παροχή ρευστότητας από την ΕΚΤ. Η ανάγκη για τον δανεισμό αυτό μειώνεται πλέον σταθερά και, ενώ η χώρα οδεύει προς την έξοδο από το πρόγραμμα, αναπληρώθηκε από διατραπεζικό δανεισμό για πρώτη φορά από την έναρξη της κρίσης, τονίζει το Bloomberg
WSJ: Λήξη του μαραθωνίου των προγραμμάτων στήριξης
Η λήξη την Δευτέρα (σ.σ. σήμερα) του μαραθωνίου των προγραμμάτων στήριξης της Ελλάδας θα σηματοδοτούσε τον τερματισμό της κρίσης της ευρωζώνης, αν δεν υπήρχε η Ιταλία και οι ενοχλητικοί φόβοι ότι οι ατέλειες της νομισματικής ένωσης δεν έχουν διορθωθεί, γράφει η Wall Street Journal.
Οι θεσμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα χαιρετήσουν ως νίκη την ολοκλήρωση του τελευταίου ελληνικού προγράμματος, ενός οκτάχρονου δράματος που πυροδότησε πανευρωπαϊκό πανικό. Η ελληνική οικονομία άρχισε και πάλι να αναπτύσσεσαι, αν και η ανάκαμψη έχει πολύ δρόμο ακόμη. Διαψεύδοντας τις προβλέψεις πολλών, η Ελλάδα παρέμεινε στην ευρωζώνη, χάρη στην ισχυρή υποστήριξη της κοινής γνώμης, έστω και εν μέσω μιας από τις βαθύτερες υφέσεις της σύγχρονης ιστορίας.
Εν τω μεταξύ, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν, η Γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ και άλλοι ευρωπαίοι ηγέτες συζητούν για τα επόμενα βήματα ενίσχυσης της νομισματικής ένωσης, βασιζόμενοι στις πολλές καινοτομίες που έγιναν κατά την διάρκεια της κρίσης. Όμως η Ιταλία δείχνει ότι ενδεχομένως να μην αρκούν. Οι νέα αναταραχή των αγορών την προηγούμενη εβδομάδα και οι φραστικές επιθέσεις κατά του ευρωπαϊκού κατεστημένου από τους πολιτικούς στη Ρώμη δείχνουν πως το φάσμα της αποσταθεροποιητικής φυγής κεφαλαίων από μια χώρα της ευρωζώνης μπορεί να επανέλθει.
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί έχουν αντλήσει πολλά μαθήματα από την κατάρρευση των αγορών ομολόγων που παραλίγο να καταστρέψει το ευρώ την περίοδο 2010-12. Έχουν συστήσει μηχανισμούς ασφάλειας που περιλαμβάνουν μόνιμο μηχανισμό διάσωσης και κεντρική τραπεζική εποπτεία. Όμως οι αιτίες της κρίσης χρέους δεν έχουν εξαλειφθεί. Σε τελική ανάλυση η υπεράσπιση του ευρώ επαφίεται στην απροθυμία των απλών ευρωπαίων ψηφοφόρων να δουν τις αποταμιεύσεις και τις περιουσίες τους να χάνονται μέσα στο χάος μιας διάσπασης, όπως δηλώνει ο Γιάκομπ Φανκ Κίρκεργκαρντ , του Peterson Institute for International Economics στην Ουάσινγκτον. “Αυτό είναι το καθοριστικό μάθημα από την ελληνική κρίση. Η αποχώρηση από το ευρώ δεν είναι αδύνατη, αλλά οι επιπτώσεις είναι τόσο καταστροφικές που από πολιτική άποψη είναι αβάσταχτες”. Αυτός είναι ο λόγος που το 2015 η Ελλάδα επέστρεψε από την άβυσσο, τονίζει η WSJ.
FT: Το τέλος του προγράμματος δεν σημαίνει και το τέλος των δεσμεύσεων
Η Αθήνα θα πρέπει να προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις αλλά και να αναμορφώσει τον τραπεζικό της τομέα για να τονώσει την ανάπτυξη, αναφέρουν οι Financial Times σε άρθρο τους για την έξοδο της χώρας από τα μνημόνια.
Το τέλος του προγράμματος δεν σημαίνει και το τέλος των δεσμεύσεων της Ελλάδας στους διεθνείς πιστωτές, αναφέρουν οι FT. Μία από τις πιο σημαντικές είναι ότι η χώρα, σε αντάλλαγμα για τη συμφωνία στο χρέος του περασμένου Ιουνίου, θα πρέπει να διατηρεί πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2022. Αποτυχία σημαίνει ότι υπάρχει ο κίνδυνος να αποσυρθεί ένα μέρος της στήριξης.
Το δημοσίευμα μεταφέρει επίσης δηλώσεις Έλληνα αξιωματούχου για αλλαγές στο μίγμα πολιτικής με “δημοσιονομικά συνετά” μέτρα τόνωσης της οικονομίας. Η χώρα “είναι σε μια ευχάριστη θέση καθώς μπορούμε ταυτόχρονα να πετυχαίνουμε τον στόχο για το πρωτογενές πλεόνασμα και σταδιακά να αλλάξουμε το μίγμα της δημοσιονομικής πολιτικής σε μια πιο φιλική προς την ανάπτυξη κατεύθυνση”, δηλώνει.
Με ένα μεγάλο άρθρο οι New York Times αναφέρονται επίσης στην έξοδο της Ελλάδας από τα Μνημόνια. Ο τίτλος του χαρακτηριστικός: «Η Ελλάδα βγαίνει από τα Μνημόνια αλλά ο πόνος δεν πέρασε».
“Greece is getting better. That doesn’t mean things have turned around.” Eight years of wrenching crisis have pushed a third of Greeks into poverty https://t.co/HylrU5L7Vy
— New York Times World (@nytimesworld) August 20, 2018
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163