Η Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, την οποία πολλοί "ονειρεύονται" και φαίνεται πως προετοιμάζουν οι "ισχυροί" της Ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) φέρνει ξανά στο επίκεντρο το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας διαμηνύει πως η Ελλάδα δικαιούται και πρέπει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Με άρθρο του στην Εφημερίδα των Συντακτών, το οποίο έχει τίτλο «Ευρώπη “πολλαπλών ταχυτήτων” ή “πολλαπλών επιλογών”», ο πρωθυπουργός τονίζει πως «αν διασφαλίσουμε ότι όλοι είμαστε σε ένα πλοίο που πηγαίνει με την ίδια ταχύτητα, δεν είναι δυνατόν, επειδή ορισμένοι επιθυμούν να μείνουν στις καμπίνες τους, να κλειδώνουμε τις πόρτες σε όσους επιθυμούν να βγουν στο κατάστρωμα».
Και αναφερόμενος στην Ελλάδα, ξεκαθαρίζει πως «ο ελληνικός λαός, έχει κουβαλήσει στις πλάτες του δυσανάλογο βάρος στο όνομα της Ευρώπης, αφού βρεθήκαμε στο επίκεντρο τόσο της οικονομικής όσο και της προσφυγικής κρίσης. Και σηκώσαμε το βάρος, δεδομένης της επιλογής μας να παραμείνει η χώρα στον πιο προωθημένο πυρήνα ολοκλήρωσης, στην ευρωζώνη και στο Σένγκεν. Δικαιούμαστε, λοιπόν, να έχουμε πρωταγωνιστικό ρόλο στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης».
Ο πρωθυπουργός καλεί «να αποτρέψουμε την εξασθένηση των ευρωπαϊκών πολιτικών της συνοχής και της σύγκλισης» σημειώνοντας πως «σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση αυτή πρέπει να έχει στο επίκεντρό της μια ευρωπαϊκή στρατηγική αναπροσανατολισμένη στην ανάπτυξη και την αλληλεγγύη. Αλλιώς, το ρήγμα μεταξύ ευρωπαϊκών θεσμών και ευρωπαϊκών κοινωνιών συνεχώς θα διευρύνεται, όχι μόνο στις λιγότερο, αλλά και στις περισσότερο ισχυρές οικονομικά χώρες».
«Η πολιτική της λιτότητας και των αυστηρών δημοσιονομικών περιορισμών αύξησε τις αποστάσεις και τις ταχύτητες ανάμεσα στις ευρωπαϊκές οικονομίες και έχει επιδεινώσει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα της κοινωνικής συνοχής. Από την άλλη, η προσφυγική κρίση ήρθε να ενδυναμώσει τάσεις ξενοφοβίας και ευρωσκεπτικισμού στα συντηρητικά κοινωνικά στρώματα, να ενισχύσει πολιτικά τον ακροδεξιό λαϊκισμό και, βεβαίως, να δοκιμάσει την ενότητα, τη συνοχή και το κύρος της Ένωσης στην υλοποίηση κοινών δεσμεύσεων και αποφάσεων», αναφέρει ο Αλέξης Τσίπρας.
Επιπλέον, «η οικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα ενισχύεται τόσο από τις συνέπειες του Brexit όσο και από τα αχαρτογράφητα δεδομένα που προκύπτουν με τις εξελίξεις στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ενώ οι κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις σε σημαντικές ευρωπαϊκές χώρες τη χρονιά που διανύουμε (…) διαμορφώνουν κλίμα αυξανόμενης ανησυχίας όχι μόνο για το μέλλον και το χαρακτήρα αλλά για την ίδια την ύπαρξη της Ένωσης».
Με αυτά τα δεδομένα, ο πρωθυπουργός ζητά να ανοίξει ο διάλογος και να ληφθούν αποφάσεις με γενναιότητα. Αποφάσεις ρεαλιστικές και υλοποιήσιμες, όπως διευκρινίζει. «Είναι προφανές ότι η διακήρυξη των κρατών -μελών για “ολοένα στενότερη Ευρώπη” έχει χάσει τη δυναμική και το περιεχόμενό της. Αντίθετα αυτό που φαίνεται να κυριαρχεί είναι η τάση ολοένα και περισσότερο για μια Ευρώπη “κατ’ επιλογήν”, δηλαδή μια Ευρώπη “α λα κάρτ”».
Επικαλούμενος μάλιστα την πρακτική κλειστών συνόρων στο θέμα του προσφυγικού, ο πρωθυπουργός κρούει τον κώδωνα του κινδύνου να εκφυλιστεί η Ευρώπη σε μια ζώνη ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών. Παραθέτει μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα: «Οι ορειβάτες που προχωρούν έχοντας ένα σχοινί να τους συνδέει, κινούνται με ενιαία ταχύτητα. Αν το καταργήσουν διαμορφώνεται ένα νέο πλαίσιο με δυνατότητα για πολλές ταχύτητες. Επαφίεται στη δύναμη και τις ικανότητες του καθένα το να παραμείνει σε επαφή με την ομάδα των πιο ισχυρών ή να βαδίσει μόνος του, προς όποια κατεύθυνση νομίζει. Αυτό δεν σημαίνει ελευθερία, σημαίνει κατάργηση της ευθύνης…» διαμηνύει ο Έλληνας πρωθυπουργός.
Από την άλλη, «αν διασφαλίσουμε ότι όλοι είμαστε σε ένα πλοίο που πηγαίνει με την ίδια ταχύτητα, δεν είναι δυνατόν, επειδή ορισμένοι επιθυμούν να μείνουν στις καμπίνες τους, να κλειδώνουμε τις πόρτες σε όσους επιθυμούν να βγουν στο κατάστρωμα».
Συμπερασματικώς, «αν λοιπόν χρειαζόμαστε έναν επανακαθορισμό της σημερινής κατάστασης, είναι καλύτερα να μιλάμε όχι για “Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων”, αλλά των “πολλαπλών επιλογών”. Αν η Ευρώπη της επόμενης ημέρας θέλει να δώσει τη δυνατότητα σε ‘αυτούς που θέλουν περισσότερα, να κάνουν περισσότερα’ και να επιδιώξουν διαφορετικούς βαθμούς ολοκλήρωσης, αυτό πρέπει να καταστεί εφικτό μέσα από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, που θα διασφαλίζουν τον ανοιχτό, δημοκρατικό και συνεκτικό χαρακτήρα της Ένωσης».
Πρακτικά αυτό σημαίνει, όπως εξηγεί στη συνέχεια του άρθρου του: «Πρώτον, κάθε συζήτηση πρέπει να γίνει στο πλαίσιο των υπαρχουσών συνθηκών. Δεύτερον, η περαιτέρω εμβάθυνση να παίρνει ως δεδομένο το σημερινό επίπεδο ενισχυμένης συνεργασίας, και άρα να εγκαταλειφθεί κάθε σκέψη διάσπασης υπαρχουσών δομών όπως η ευρωζώνη ή ο χώρος Σένγκεν. Τρίτον, να εγκαταλειφθεί κάθε ιδέα για κλειστά “κλαμπ” των ισχυρών ή σκληρού πυρήνα εντός ευρωζώνης. Οποιοδήποτε επίπεδο ενισχυμένης συνεργασίας θα πρέπει να είναι ανοιχτό και ελεύθερα προσβάσιμο σε όλα τα κράτη -μέλη, είναι η θέση της ελληνικής κυβέρνησης. Τέταρτον, να αποτραπεί η εξασθένιση των ευρωπαϊκών πολιτικών συνοχής και σύγκλισης».
Στη συνέχεια, ο πρωθυπουργός συμπεριλαμβάνει στον προβληματισμό του τη σημερινή κατάσταση της χώρας μας: «Η Ελλάδα, η οποία σε πείσμα κάποιων καλοθελητών βρίσκεται πολύ κοντά στους στόχους της δεύτερης αξιολόγησης, της ποσοτικής χαλάρωσης και των μεσοπρόθεσμων μέτρων βιωσιμότητας του χρέους, βγαίνει από ένα μακρύ και σκοτεινό τούνελ έπειτα από επτά ολόκληρα χρόνια. Ο ελληνικός λαός έχει κουβαλήσει στις πλάτες του δυσανάλογο βάρος στο όνομα της Ευρώπης, αφού βρεθήκαμε στο επίκεντρο τόσο της οικονομικής όσο και της προσφυγικής κρίσης. Και σηκώσαμε το βάρος δεδομένης της επιλογής μας να παραμείνει η χώρα στον πιο προωθημένο πυρήνα ολοκλήρωσης, στην ευρωζώνη και το Σένγκεν. Δικαιούμαστε να έχουμε λοιπόν πρωταγωνιστικό ρόλο στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης».
Σε κάθε περίπτωση, διευκρινίζει όμως ο Αλ. Τσίπρας, «η στρατηγική αυτή πρέπει να έχει στο επίκεντρό της μια ευρωπαϊκή στρατηγική αναπροσανατολισμένη στην ανάπτυξη και την αλληλεγγύη. Αλλιώς το ρήγμα μεταξύ ευρωπαϊκών θεσμών και ευρωπαϊκών κοινωνιών θα διευρύνεται όχι μόνο στις λιγότερο, αλλά και τις περισσότερο ισχυρές οικονομικά χώρες».
Κλείνοντας το άρθρο, ο πρωθυπουργός προτείνει στην «προοδευτική Ευρώπη», όπως αναφέρει, τα συνδικάτα, τις κοινωνικές ομάδες, τους πολιτικούς χώρους της Αριστεράς, της Σοσιαλδημοκρατίας και της Οικολογίας «να αναζητήσουν ένα νέο ηγεμονικό ρόλο στις εξελίξεις. Να εργαστούν από κοινού, χωρίς κανενός είδους ιδιοτέλεια και προκαταλήψεις, για τη συγκρότηση μιας προοδευτικής εναλλακτικής ατζέντας για την Ευρώπη, που θα διεκδικήσει τη δημοκρατική πλειοψηφία, με κύριους στρατηγικούς στόχους την εδραίωση της δημοκρατίας, την κατοχύρωση της αξιοπρεπούς εργασίας, την υπεράσπιση του κοινωνικού κράτους και τη μείωση των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων».
«Μια τέτοια ατζέντα» καταλήγει ο πρωθυπουργός «είναι η μόνη αποτελεσματική απάντηση στις δυνάμεις του ακροδεξιού λαϊκισμού, του απομονωτισμού και της ξενοφοβίας και επομένως ο μόνος τρόπος να κρατήσουμε την Ευρώπη ενωμένη».