η έκθεση του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Μουσείου (ΠΛΙ), «Ενδύεσθαι». Στην αίθουσα του ισογείου παρατίθενται ρούχα, εσώρουχα και αξεσουάρ, κατά κύριο λόγο από τη συλλογή του ΠΛΙ.
Στόχος της έκθεσης αυτή τη φορά είναι η δημιουργία μουσείου πολιτισμού του ενδύματος. Πρόκειται για μια ιδέα της κας Ιωάννας Παπαντωνίου, Προέδρου του ΠΛΙ, η οποία εκφράζει την πάγια θέση ότι το ένδυμα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού μιας χώρας. Αυτό το τεκμηριώνει απόλυτα στο άρθρο της που περιλαμβάνεται στον κατάλογο της έκθεσης.
Ο κατάλογος αυτός είναι κάτι περισσότερο από ένας απλός κατάλογος έκθεσης: περιλαμβάνει άρθρα ελλήνων και ξένων ειδικών πάνω στην κοινωνική, ψυχολογική και πολιτιστική προέκταση του «ενδύεσθαι».
Η ίδια η έκθεση δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να έρθει σε επαφή με διαφορετικές πτυχές του ενδύματος. Ας δούμε τι λέει η ίδια η κα. Παπαντωνίου:
«Ενδυματολογία είναι η μελέτη των ενδυμάτων από ιστορική, οικονομική, ψυχολογική, κοινωνιολογική, γεωγραφική και κατασκευαστική σκοπιά. Ένδυμα είναι καθετί με το οποίο σκεπάζουμε το σώμα, ενώ ενδυμασία το σύνολο των εξωτερικών κυρίως ενδυμάτων. Πηγές της ενδυματολογικής έρευνας είναι: τα ενδύματα αυτά καθαυτά, τα γραπτά μνημεία, ο προφορικός λόγος, οι καλλιτεχνικές απεικονίσεις, τα κάθε λογής σχέδια και, τα κάθε είδους φωτογραφικά και κινηματογραφικά ντοκουμέντα».
Πριν εκατομμύρια χρόνια τα ανθρώπινα όντα λες και βγήκαν από το δοσμένο φυσικό τους περίβλημα για να μεταμορφωθούν σε αφύσικα όντα και να δώσουν όψη, σε μια υπερ-φύση, που θα εξέφραζε την αντίληψη του εαυτού τους ως δαιμόνια, ως πνεύματα, ως αγγέλους. (Karl Gröning, “Decorated Skin”, Thames & Hudson Ltd., London, 1997).
Κάποτε ο άνθρωπος ζωγράφισε το κορμί του για να γίνει ένα με το περιβάλλον και να κρυφτεί σ’ αυτό. Ταυτίστηκε με τ’ άγρια ζώα σκοτώνοντάς τα και μπαίνοντας στο πετσί τους. Όλα αυτά τα εξωράισε και τα μετέτρεψε κάποια στιγμή σε τέχνημα, σε στολίδι. Ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα που με τη δική του απόφαση μπορεί ν’ αλλάξει την όψη του.
Το θέμα της έκθεσης αφορά το ένδυμα από όλες τις οπτικές γωνίες που θα μπορούσε κανείς να το προσεγγίσει: Γιατί ντύθηκε ο άνθρωπος; Πότε έγινε αυτό; Τι έπαιξε ρόλο; Η αιδώς ή ο τονισμός της σεξουαλικότητας; Ο στολισμός ή η προστασία; Τι αναλογεί στον κάθε πολιτισμό;
Ένα κομμάτι ύφασμα μπορεί να τυλιχτεί με πολλούς τρόπους γύρω από το σώμα. Στην Αρχαία Ελλάδα ο τρόπος που οι γυναίκες κυρίως τύλιγαν αυτό το κομμάτι ύφασμα γύρω από το σώμα τους, εμπνέει ακόμα και σήμερα τα μεγάλα ονόματα στο χώρο της μόδας.
Κάποια στιγμή αυτό το κομμάτι ύφασμα κόπηκε στο κέντρο, από κει πέρασε το κεφάλι, για να κρεμαστεί ελεύθερα από τους ώμους. Από τη στιγμή εκείνη ανοίχτηκαν χιλιάδες δρόμοι στην κοπή και τελικά τη σύνθεση ενδυμάτων με περισσότερα του ενός κομμάτια υφάσματος.
Μετά την απογείωση της καλαισθησίας στη δεκαετία του 1930, σήμερα βρισκόμαστε στην υπερβολή του μη φορέσιμου, όπου οι σχεδιαστές μόδας χρησιμοποιούν το σώμα με τον ίδιο τρόπο που ένας καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τον πηλό, το καναβάτσο ή κάποιο άλλο υλικό για να παράγει τέχνη.
Το εκθεσιακό υλικό οργανώνεται γύρω από δύο διαφορετικούς άξονες, που λειτουργούν παράλληλα και συμπληρωματικά. Σύμφωνα με τον πρώτο, που αποτελεί και τον κύριο κορμό της έκθεσης, τα εκθέματα τοποθετούνται κατά χρονολογική σειρά ακολουθώντας την εξέλιξη της ιστορίας της ένδυσης από τις απαρχές της έως και τη σύγχρονη εποχή.
Το ενδιαφέρον δεν εστιάζεται αποκλειστικά στον ελλαδικό χώρο αλλά εμπλουτίζεται με ενδύματα και από άλλους πολιτισμούς. Οι ενότητες που προκύπτουν είναι οι ακόλουθες: Σωματογραφία, Αρχαιοελληνικό ένδυμα, Κοπτικά ενδύματα, Βυζαντινά – μεσαιωνικά ενδύματα, Αναγεννησιακό ένδυμα, Ευρωπαϊκή μόδα του 18ου αιώνα, Δυτική μόδα του 1800, Δυτική μόδα του 1860-1890, Δυτική μόδα του 1900, Δυτική μόδα του 1910-1930, Δυτική μόδα του 1940-2010.
Παράλληλα με τις παραπάνω ενότητες αναπτύσσεται και μια σειρά από μικρότερες ενότητες, στις οποίες τα εκθέματα ομαδοποιούνται ανάλογα με τη χρήση τους. Οι ενότητες αυτές υπογραμμίζουν το γεγονός ότι το ένδυμα, πλην των άλλων, χαρακτηρίζει και ενοποιεί συγκεκριμένες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές ομάδες, επιτελεί διαφορετικές λειτουργίες και καλύπτει ποικίλες ανάγκες. Οι μικρότερες αυτές ενότητες, που εμπλουτίζουν το εκθεσιακό υλικό και προκαλούν με παιγνιώδη τρόπο το ενδιαφέρον του επισκέπτη, είναι οι ακόλουθες: Μεταμφίεση – Δρώμενα – Θέατρο, Τελετουργικά ενδύματα – Εκκλησιαστικά άμφια, Ενδύματα που σχετίζονται με τους σημαντικότερους σταθμούς του κύκλου της ζωής (γέννηση, παιδική ηλικία, γάμος, πένθος, κ.λπ.), Τοπικές φορεσιές, Στρατιωτικές στολές και στολές εργασίας, Αθλητική ένδυση, Ενδύματα μιας χρήσης, Ενδύματα που χρησιμοποιούνται για τη διαμόρφωση του σώματος ή προκαλούν την παραμόρφωσή του, Εσώρουχα.
Τέλος, περνώντας από το ανώνυμο στο επώνυμο, από το απρόσωπο στο προσωπικό, ένα τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στις «γκαρνταρόμπες» συγκεκριμένων ατόμων, για να φωτιστεί η στενή σχέση της προσωπικότητας του ανθρώπου με τις ενδυματολογικές του επιλογές. Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, υιοθετώντας μια συλλεκτική πολιτική που ξεπερνά αυτήν ενός απλού θεματικού μουσείου, αποσκοπεί στη δημιουργία ενός Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος.
Γι’ αυτό, συλλέγει κάθε ένδυμα, κάθε εξάρτημα αμφίεσης, κάθε έντυπο ή αντικείμενο που κάποια στιγμή θα συμβάλει στην ενδυματολογική έρευνα. Στο πλαίσιο αυτής της φιλοσοφίας η «γκαρνταρόμπα» ενός ατόμου, η συστηματική παρακολούθηση της ενδυματολογικής εξέλιξης παιδιών από επιλεγμένες περιοχές σε όλη τη χώρα γίνονται αντικείμενο έρευνας και συλλογής. Διαφυλάσσονται με τον τρόπο αυτό πάμπολλα ενδυματολογικά, οικονομικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, ακόμα και ψυχολογικά στοιχεία, χρήσιμα για τον μελλοντικό ερευνητή της ιστορίας του ενδύματος.
Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 23 Μαΐου. Στο πλαίσιο της έκθεσης, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ιδρυμα και η Ελληνική Εταιρεία Ενδυμασιολογίας οργανώνουν ενδυματολογικό συνέδριο με θέμα: «Ενδύεσθαι», Ιστορικές, κοινωνιολογικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις. 9-11 Απριλίου 2010, Μουσείο Μπενάκη (Κτήριο οδού Πειραιώς).
Μουσείο Μπενάκη
http://www.benaki.gr/index.asp?lang=gr&id=202010001&sid=843
ΠΛΙ
http://www.pli.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=143&Itemid=152
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163