Στις 15 Ιανουαρίου του 1854, στο μοναστήρι της «Γεννήσεως της Θεοτόκου» στη Μεγαλόχαρη 'Αρτας, στην Κοιλάδα του Αχελώου, που ονομαζόταν Μπότση επί Τουρκοκρατίας, μαζεύτηκαν 450 άνδρες και ορκίστηκαν στο Ιερό Ευαγγέλιο «Ελευθερία ή θάνατος». Ήταν η κήρυξη της επανάστασης στην περιοχή του Ραδοβιζίου 'Αρτας, για την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και αύριο συμπληρώνονται 165 χρόνια από το ιστορικό γεγονός...
Για να γιορταστεί η μεγάλη και σημαντική αυτή επέτειος, καθώς και να τιμηθούν αυτοί που αγωνίστηκαν κι έπεσαν για την ελευθερία αυτού του τόπου, ο δήμος Γ. Καραϊσκάκη, σε συνεργασία με τον τοπικό Σύλλογο Μεγαλόχαρης, κάθε χρόνο πραγματοποιούν επιμνημόσυνη δέηση και μια λιτή εκδήλωση στον προαύλιο χώρο του μοναστηριού της Γεννήσεως της Θεοτόκου, από όπου κηρύχτηκε η έναρξη της επανάστασης το 1854.
Ο φιλόλογος Κώστας Χρήστος παραθέτει σημαντικές πτυχές εκείνου του απελευθερωτικού αγώνα. «Τα επαναστατικά κινήματα του 1854, 1866 και 1878 στην περιοχή Ραδοβιζίου ‘Αρτας είχαν ως στόχο την -με οποιοδήποτε κόστος για τους επαναστάτες- απελευθέρωση της περιοχής τους. Γι’ αυτό και το σύνθημά τους, στον όρκο που έδωσαν στο Μοναστήρι «Γεννήσεως της Θεοτόκου», στο χωριό ήταν το «Ελευθερία ή θάνατος».
Και το σύνθημα εκείνο ακούστηκε τότε σε όλη την Κοιλάδα του Αχελώου, με την αναμμένη πια επαναστατική φλόγα να μεταδίδεται ταυτόχρονα και αστραπιαία και στην απέναντι του Αχελώου θεσσαλική περιοχή προς την Αργιθέα, όπου κι εκεί αγωνιστές ξεκίνησαν για τους ίδιους λόγους, τη δική τους επανάσταση και με αλληλοβοήθεια μάλιστα, ένθεν κακείθεν του Αχελώου, όταν το απαιτούσαν και το επέτρεπαν οι επικρατούσες πολεμικές συνθήκες.
Και μπορεί τα τότε, όπως αναφέρει ο κ. Χρήστος, διαδοχικά στην περιοχή επαναστατικά κινήματα, να αποτύγχαναν επιχειρησιακά στο τέλος τους, παρά τις γενναίες μάχες των επαναστατών, καθότι οι Ραδοβιζινοί τότε επαναστάτες, έμειναν αδικαιολόγητα αβοήθητοι από το υφιστάμενο ελληνικό κράτος της εποχής και χωρίς αξιόλογο πολεμικό εξοπλισμό και άλλα αναγκαία εφόδια, πολεμώντας με το πύρωμα της καρδιάς τους για την ελευθερία τους, όμως η έκβασή τους τελικά είχε αίσιο τέλος.
Και τούτο, διότι στο Συνέδριο του Βερολίνου που ακολούθησε το 1878, οι Μεγάλες Δυνάμεις που πρωτοστατούσαν σ΄αυτό κάτω από τον απόηχο του επαναστατικού αγώνα στο Ραδοβίζι και τους πολλούς νεκρούς εκείνων των αιματοβαμμένων κινημάτων άλλαξαν στάση. Πιεζόμενοι, δηλαδή, από τα πολεμικά γεγονότα με τους πολλούς νεκρούς, αναγκάστηκαν κι αποφάσισαν την οριστική απελευθέρωση της Ραδοβιζινής περιοχής από την τουρκοκρατία, όπως και της απέναντι της Κοιλάδας του Αχελώου περιοχής της Θεσσαλίας.
Τα επαναστατικά κινήματα, υπογραμμίζει ο καθηγητής έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τις τελικές αποφάσεις εκείνου του Συνεδρίου στο Βερολίνο σχετικά με το Ηπειροθεσσαλικό Ζήτημα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις σφράγισαν την απελευθέρωση τόσο της Ραδοβιζινής περιοχής της ‘Αρτας, όσο και των θεσσαλικών περιοχών απέναντι του Αχελώου ποταμού.
Απελευθέρωση που στη συνέχεια επισημοποιήθηκε οριστικά με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης του 1881 και τα βόρεια σύνορα του τότε ελεύθερου ελληνικού κράτους επεκτάθηκαν βορειότερα, από την μέχρι τότε συνοριακή γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού κόλπου, στον ‘Αραχθο ποταμό.
Τα επαναστατικά κινήματα στο Ραδοβίζι ‘Αρτας έδωσαν το έναυσμα και για την έκρηξη και άλλων επαναστατικών κινημάτων σε άλλες περιοχές της Ηπείρου, τα οποία κρατούσαν άσβεστη τη φλόγα του αγώνα μέχρι και στους Βαλκανικούς Πολέμους.
Με δήλωσή του, ο αντιπεριφερειάρχης ‘Αρτας, Βασίλης Ψαθάς, τονίζει πως «είναι χρέος να διατηρούμε τη μνήμη μας ζωντανή, όπως επίσης, είναι χρέος μας να μεταδίδουμε την ιστορία στις νεότερες γενιές, ότι από εδώ ξεκίνησε το 1854, η επανάσταση των Ηπειρωτών ενάντια στον τουρκικό ζυγό» και προσθέτει ότι η Περιφέρεια Ηπείρου έχει εγκρίνει ένα ποσό των 120 χιλιάδων ευρώ για τη μελέτη συντήρησης της ιστορικής Ιεράς Μονής Μεγαλόχαρης.
