Το Μεσόβουνο ήταν από τα πρώτα χωριά της ηπειρωτικής Ελλάδας που όρθωσε το ανάστημά του απέναντι στους ναζί κατακτητές. Ως επακόλουθο ήταν οι κάτοικοί του να γνωρίσουν τα μαζικά αντίποινα της Βέρμαχτ, με δύο διαδοχικές θηριωδίες:
Η πρώτη έλαβε χώρα κατά τους πρώτους μήνες της ναζιστικής κατοχής στις 23 Οκτωβρίου 1941 όπου δυνάμεις των Ναζί σε συνεργασία με άνδρες της χωροφυλακής από την Πτολεμαΐδα και την Κοζάνη απέκλεισαν ξημερώματα το χωριό ξεχώρισαν τους άνδρες από τα γυναικόπαιδα και εκτέλεσαν 157 κατοίκους, ενώ στην συνέχεια κατέστρεψαν προς παραδειγματισμό ολοκληρωτικά το χωριό.
Η δεύτερη θηριωδία διαπράχτηκε λίγους μήνες πριν το τέλος του πολέμου, όπου στις 23 Απριλίου 1944 Γερμανικές μονάδες που λάμβαναν μέρος σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στο όρος Βέρμιο, απέκλεισαν εκ νέου το χωριό και εκτέλεσαν 108 κατοίκους, άντρες και γυναίκες αυτή την φορά, που είχαν καταφέρει να επιστρέψουν προσπαθώντας να κτίσουν τις ζωές τους μέσα στα χαλάσματα. Σε αυτούς περιλαμβάνοντα και τρεις σοβιετικοί στρατιώτες πού το προηγούμενο διάστημα είχαν πέσει με αλεξίπτωτα στο Βέρμιο για να βοηθήσουν την ελληνική Αντίσταση.
Ο δημοτικός σύμβουλος Εορδαίας Γεώργιος Θεοδοσιάδης μιλώντας για το χρονικό της ημέρας, αναφέρθηκε στα γεγονότα στης διπλής σφαγής του Μεσόβουνου, στάθηκε ιδιαίτερα στον ρόλο που διαδραμάτισαν τόσο ο κατοχικός νομάρχης Κοζάνης, ο εισαγγελέας Κοζάνης και οι επικεφαλής ανώτεροι τοπικοί αξιωματικοί της χωροφυλακής όταν κατ΄ επανάληψη και επιμόνως «ζητούσαν από τους αξιωματικούς της Βέρμαχτ στην Κοζάνη να επιβάλουν την τάξη στο χωριό όπου οι κάτοικοι του λόγω της κομμουνιστικής του προέλευσης δεν υπάκουαν τις εντολές του και δε παρέδιδαν την σοδειά τους στις κατοχικές δυνάμεις». Τελικά οι Ναζί αποφάσισαν να τιμωρήσουν προς παραδειγματισμό τους κατοίκους και με την βοήθεια των ανδρών της χωροφυλακής τον Οκτώβρη του 1941 απέκλεισαν το χωριό και έστησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα 157 κατοίκους.
«Είναι μέρα ιστορικής μνήμης και η ιστορική πείρα μας δείχνει ότι τα μεγάλα λαϊκά προβλήματα δεν λύνονται με τον αντιδραστικό εθνικισμό» σημείωσε ο γενικός γραμματέας ταυ ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας που παραβρέθηκε σήμερα στην επιμνημόσυνη δέηση και τις εκδηλώσεις μνήμης για τους εκτελεσθέντες του Μεσόβουνου. Και καταλήγοντας τόνισε ότι το μήνυμα του Μεσόβουνου «μας υπενθυμίζει την ανάγκη ανάπτυξης της ταξικής πάλης ενάντια σε όλους αυτούς που βασανίζουν τις ζωές των λαών μας, την πάλη σε όφελος του λαού για έξοδο από την κρίση».
«Η παρακαταθήκη των προγόνων μας εδώ στο Μεσόβουνο Κοζάνης για ελευθέρια και ανεξαρτησία είναι παρούσα, διαρκής, μας εμπνέει και σήμερα» δήλωσε ο βουλευτής Μίμης Δημητριάδης ως εκπρόσωπος του ελληνικού Κοινοβουλίου.
Στις εκδηλώσεις παραβρέθηκαν και κατέθεσαν στεφάνι στο μνημείο όπου αναγράφοντα όλα τα ονόματα των εκτελεσθέντων ο γενικός πρόξενος της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη Αλεξάντερ Σερμπακόφ και ο υποπρόξενος της Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη Κριστόφ Τσιρμπέργκερ, ο δήμαρχος Εορδαίας Σάββας Ζαμανίδης, εκπρόσωποι από τα μαρτυρικά χωριά Πύργοι και Ερμακιά Εορδαίας, καθώς και επιζώντες εκπρόσωποι των αντιστασιακών οργανώσεων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, kozan
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163