Μέσα στο εργοστάσιο της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, στη Θεσσαλονίκη, εδώ και δυόμισι μήνες, περισσότεροι από σαράντα τεχνίτες, εναλλάξ, δουλεύουν υπερωριακά για να αποκαταστήσουν ένα από τα στολίδια του Ελληνικού Σιδηροδρόμου, μία από τις πολυτελείς εστιάμαξες του Orient Express, που ακολουθώντας τη διαδρομή Alberg Orient Express, ξεκινούσε από το Λονδίνο κι’ έφθανε μετά από ένα ονειρεμένο ταξίδι, ως την Αθήνα.
Και προλάβαμε just in time για να εκτιμήσουμε τη δουλειά που γίνεται, καθώς το βαγόνι θα πρέπει να είναι έτοιμο ως τις 20 Αυγούστου, για να μεταφερθεί στο εκθεσιακό κέντρο της ΔΕΘ, όπου και θα εκτεθεί στο πλαίσιο της 85ης Γενικής Έκθεσης.
Ξεναγοί του GRTimes.gr σε αυτή την «περιπέτεια» αποκατάστασης ενός ιστορικής σημασίας οχήματος του ΟΣΕ, μίας προσπάθειας που υλοποιείται από την τεχνική βάση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ήταν ο μηχανικός και υπεύθυνος μουσειακού υλικού του ΟΣΕ κ. 
Σε αυτή την κοινή προσπάθεια εύσημα αξίζουν στον ΟΣΕ, έναν από τους παλαιότερους Οργανισμούς της χώρας, που αποφάσισε να αποκαταστήσει μουσειακής, ιστορικής αλλά και τεχνολογικής αξίας τροχαίο υλικό, όπως βεβαίως στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ που ανέλαβε αυτό το απαιτητικό έργο, υλοποιώντας το μάλιστα στο χρόνο ρεκόρ των τριών μηνών.
Από τις φωτογραφίες που παραχωρήθηκαν στο GRTimes.gr, είναι ολοφάνερο το πόσο είχε υποφέρει αυτό το πολυτελές wagon restaurant, από άστοχες επεμβάσεις προκειμένου να διατηρηθεί σε λειτουργία στο κύκλωμα αλλά και την έκταση των εργασιών αποκατάστασης που απαιτήθηκαν, τη λεπτοδουλειά που έγινε, ένα πραγματικό κέντημα, για να ξαναβρεί τον παλιό του εαυτό. Να φύγουν οι σκουριές, να αφαιρεθούν οι λαδομποδιές από τις ξύλινες και μπρούτζινες επιφάνειες, να φτιαχτεί η ποικιλμένη οροφή, να πεταχτούν οι φορμάϊκες και να ξαναμπούνε μαρκετερί σε ξύλινα τραπέζια, να επιδιορθωθούν τα φορεία, το σύστημα πέδης, τα ηλεκτρολογικά και τα υδραυλικά του, να φτιαχτούν τα πατώματα, να επιδιορθωθεί ο ατμολέβητας, να καθαριστεί η κουζίνα και ριζικά να επιδιορθωθεί.
Eπειδή, μετά την ολοκλήρωση της αποκατάστασης, η εστιάμαξα του Orient Express θα είναι και λειτουργική, θα μπορεί να ταξιδεύει με ταχύτητες ως 120 χλμ./ώρα, πολύτιμο κομμάτι για συρμούς που θα εκτελούν ενδεχομένως δρομολόγια περιηγητικού ενδιαφέροντος. Εάν το συγκεκριμένο βαγόνι μπορεί να αξιοποιηθεί, γιατί να μην αποκατασταθούν και αξιοποιηθούν και άλλα ενδιαφέροντα οχήματα, μηχανές και επιβατικά βαγόνια του ΟΣΕ; Αλλά και γιατί να μην αποκατασταθεί εκείνο το τροχαίο υλικό που μπορεί πλέον να έχει μόνο μουσειακή χρήση, ώστε να εμπλουτισθούν τα σιδηροδρομικά μουσεία που υπάρχουν στη χώρα;
Ανωγιάτη: Ανάδειξη του μουσειακού τροχαίου υλικού
«Προς τιμή της, η διοίκηση του ΟΣΕ και παρά τις οικονομικές δυσκολίες που έχει ο Οργανισμός, αποφάσισε να αποκαταστήσει ένα μουσειακό όχημα, πλήρως, κάτι που γίνεται για πρώτη φορά. Το συνολικό κόστος των εργασιών αποκατάστασης είναι περί τις 100.000 ευρώ.
Πρόκειται για ένα πολύ μεγάλο εγχείρημα που υλοποιείται χάρη στη βοήθεια των συναδέλφων της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, στους οποίους και αξίζουν εύσημα», δήλωσε η κα. Ανωγιάτη προσθέτοντας:
«Η αποκατάσταση του βαγονιού και η ανάδειξη, για πρώτη φορά, του μουσειακού τροχαίου υλικού του ΟΣΕ συνδέεται με την πολύ σημαντική δουλειά που γίνεται για τη δημιουργία του Ιστορικού Αρχείου του Οργανισμού, μία προσπάθεια που ξεκίνησε προ διετίας. Η καταγραφή αυτή, που ψηφιοποιείται παράλληλα, γίνεται από τον κ. Ιάσωνα Ζώρζο και την κα. Φλώρα Αναστασίου».
Ζώρζος: Το wagon restaurant του Οrient Express
To βαγόνι που επισκευάζεται στη Θεσσαλονίκη, έχει τη δική του, σχεδόν αιωνόβια, ιστορία.
Κατασκευάσθηκε το 1926 από τη BIRMINGHAM RAILWAY CARRIAGE & WAGON CO LIMITED BUILDERS. SMETHWICK, ENGLAND, για την αμαξοστοιχία Fleche d’Or (Xρυσό Βέλος) . Το βαγόνι ανήκε στην κατηγορία εκείνων που η Compagnie internationale des Wagons-Lits (CIWL) ονόμαζε pullman, δηλαδή οχήματα πολυτελούς ταξιδιού.
To 1932 η CIWL μετασκεύασε κάποια από τα οχήματα pullman σε εστιατόρια και στη δεκαετία του 1950, ορισμένα μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και χρησιμοποιήθηκαν στη διαδρομή Αlberg Orient Express.
Το 1962, αυτό το βαγόνι, μαζί με άλλα έξι του ιδίου τύπου, αγοράσθηκε από τους Σ.Ε.Κ.. Έκτοτε οι Ελληνικοί Σιδηρόδρομοι συνέχισαν να χρησιμοποιούν αυτά τα βαγόνια ως το 1998. Το συγκεκριμένο, συνέχισε να έχει τουριστική χρήση ως το 2007.
Σε όλα αυτά τα χρόνια, πέραν της τακτικής συντήρησης για να λειτουργεί, δεν είχε γίνει καμία προσπάθεια αποκατάστασης στην αρχική του μορφή, ενώ αντίθετα είχαν γίνει πολλές άστοχες επεμβάσεις που το υποβάθμισαν. Από το 2007 ήταν στο αμαξοστάσιο της Δράμας, όπου το καθάρισε και το φρόντιζε ο Σύλλογος Σιδηροδρομικών «Ήφαιστος» μέχρι που το 2020, λήφθηκε από τον ΟΣΕ η απόφαση να γίνει γενική επισκευή και αποκατάσταση του βαγονιού, που θα το καταστήσει και λειτουργικά «ετοιμοπόλεμο».
Όπως επισήμανε ο κ. Ζώρζος, το βαγόνι αποκαθίσταται στη μορφή που είχε το 1963, όταν είχε αγοραστεί από τη Σ.Ε.Κ. και ακόμη διατηρούσε την αίγλη της Wagon Lits, αλλά ήταν και προσαρμοσμένο στα δεδομένα της κυκλοφορίας στο ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο.
Αναστασίου: Δημιουργία ιστορικού αρχείου
Η κα. Αναστασίου, αναφέρθηκε στην πολύ μεγάλη προσπάθεια που γίνεται, να ανασυρθεί και να καταγραφεί το αρχειακό υλικό του Οργανισμού, το οποίο ποτέ μέχρι πρόσφατα δεν προστατεύθηκε οργανωμένα. Από αυτά τα 150 χρόνια σιδηροδρομικής ιστορίας, χάθηκε, καταστράφηκε και κλάπηκε πολύτιμο υλικό. Εν τούτοις, η συστηματική προσπάθεια αποδίδει καρπούς με αποτέλεσμα να συγκεντρώνονται πολύτιμες πληροφορίες για όλο το φάσμα δραστηριοτήτων της σιδηροδρομικής επιχείρησης.
Πολίτης: Στοίχημα για την ΤΡΑΙΝΟΣΕ η αποκατάσταση
Όπως είπε ο κ. Πολίτης, όταν η βασική ομάδα συμφώνησε με την πρόταση του κ. Κολίτση, να αναλάβει η τεχνική βάση της ΤΡΑΙΝΟΣΕ την αποκατάσταση του wagon restaurant, έβαλε στην πραγματικότητα ένα μεγάλο στοίχημα καθώς απαιτούνταν εκτεταμένες εργασίες και τεχνίτες εξειδικευμένοι για να τις εκτελέσουν.
Aυτή η βασική ομάδα απαρτίζεται από τον κ. Παναγιώτη Πολίτη, επικεφαλής παραγωγής στο Εργοστάσιο Θεσσαλονίκης, τον κ. Στέλιο Νιώτη, τομεάρχη στα Αμαξώματα, τον κ. Δημήτρη Σαμαρά, τομεάρχη φορείων και τροχών και τον κ Νικόλαο Βλάχο, αρχιτεχνίτη ξυλουργό. Γύρω από αυτή τη βασική τετράδα δουλεύουν, περισσότεροι από 35 νέοι τεχνίτες, εναλλάξ, μετά το κανονικό τους πρόγραμμα και το κυρίως έργο τους, μεσημεριανές και απογευματινές ώρες.
Έπρεπε να αποκατασταθεί ένα βαγόνι μήκους 24 μ., πλάτους 2,70 μ. και ύψους περίπου 4 μέτρων. Το βαγόνι διαθέτει δύο σαλόνια, κουζίνα, χώρο προετοιμασίας του σερβιρίσματος και αποθήκευσης υλικών, χώρο με τον ατμολέβητα θέρμανσης ο οποίος σημειωτέον έχει επισκευασθεί και είναι λειτουργικός.
Όταν το βαγόνι μεταφέρθηκε στο Εργοστάσιο βαριάς συντήρησης της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, είχε πολλές φθορές και εκτεταμένες.
Οξειδωμένα πατώματα στην κουζίνα που στη μεγαλύτερή τους έκταση αντικαταστάθηκαν. Φούρνοι σε κακή κατάσταση, ερμάρια μισοκατεστραμμένα. Μεταλλικά τμήματα και ελάσματα γεμάτα οξειδώσεις και λαδομπογιές. Οι πόρτες των φούρνων αντικαταστάθηκαν, τα μεταλλικά μέρη στην πλειονότητά τους καθαρίστηκαν και συναρμολογήθηκαν, ενώ λίγα χρειάστηκε να αντικατασταθούν από πιστές απομιμήσεις.
Στο χώρο των επιβατών αντικαταστάθηκε το πάτωμα, ενώ η διαβρωμένη ξύλινη πλευρική επένδυση που είχε βαφεί ξανά και ξανά με λαδομπογιές, αποξηλώθηκε και αντικαταστάθηκε. Ευτυχώς τα υψηλότερα τμήματα των ξύλινων επενδύσεων, ανάμεσα στα παράθυρα, πολλά από τα οποία έχουν μαρκετερί, μπόρεσαν να συντηρηθούν.
Επίσης, αποκαταστάθηκε η διακοσμημένη οροφή του βαγονιού, η οποία από την υγρασία είχε ξεφλουδιστεί εσωτερικά.
Από το εξωτερικό του βαγονιού έχουν απομακρυνθεί χρώματα και σκουριές. Σε τούτη τη φάση στοκάρονται οι επιφάνειες και λειαίνονται ώστε να βαφούν ενώ αποκαθίστανται οξειδωμένα ελάσματα, ήλοι, μεντεσέδες.
Σημαντική δουλειά έγινε στα φορεία του βαγονιού, που είχαν και στρεβλώσεις , οι οποίες διαστασιολογικά αποκαταστάθηκαν. Έφυγαν οι οξειδώσεις, τα παλιά χρώματα και επισκευάσθηκε το μοχλικό σύστημα της πέδης.
Στο έργο της αποκατάστασης δουλεύουν μηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, βαφείς, φανοποιοί, ξυλουργοί, λουστραδόροι, ελασματουργοί, ουσιαστικά όλες οι ειδικότητες των τεχνιτών του Εργοστασίου ενώ άπειρες ώρες έχουν ξοδευτεί στον….”πάγκο του τσίκι – τσίκι”, εκεί που αποσυναρμολογούνται, καθαρίζονται τα μεταλλικά και μπρούτζινα μέρη και συναρμολογούνται ξανά.
Για το επόμενο μικρό διάστημα, απομένει η τοποθέτηση των καθισμάτων αφού συντηρήθηκαν και αλλάχθηκαν οι ταπετσαρίες τους, όπως και των τραπεζιών που απαλλάχθηκαν από τις παράταιρες φορμάϊκες για να αντικατασταθούν με νέες ξύλινες επιφάνειες με μαρκετερί.
Όταν μπει και η τελευταία πινελιά της αποκατάστασης, στο εξωτερικό του βαγονιού θα πάρει θέση και η επιγραφή της άλλοτε Σ.Ε.Κ.
Κολίτσης: Πλαίσιο αξιοποίησης του τροχαίου υλικού
Η ξενάγηση –συνέντευξη oλοκληρώθηκε με την τοποθέτηση του κ. Κολίτση, που προτείνει τη δημιουργία ενός πλαισίου αξιοποίησης του μουσειακού τροχαίου υλικού, τόσο για τη διάσωση της ιστορίας του σιδηροδρόμου, όσο επίσης για λόγους εκπαιδευτικούς αλλά και τουριστικούς- οικονομικούς.
«Στηριχθήκαμε στους νέους τεχνίτες οι οποίοι έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό. Για ένα μέρος πολύ ευαίσθητων εργασιών απευθυνθήκαμε στην αγορά, επειδή κατά τα προηγούμενα χρόνια, με τις μετατάξεις, είχε αποχωρήσει μεγάλος αριθμός συναδέλφων.
«Έγινε πάρα πολύ δουλειά και σε πολύ μεγάλο ποσοστό, στο 90%, αποκαταστάθηκαν τα αυθεντικά μέρη του βαγονιού, έχοντας πλήρη λειτουργικότητα. Τα τελείως κατεστραμμένα μέρη, αναγκαστικά αντικαταστάθηκαν με καινούργια, τα οποία μοιάζουν πάρα πολύ στα αυθεντικά, ώστε να μην υπάρχουν αταίριαστες προσθήκες.
«Η αποκατάσταση της εστιάμαξας», υπογράμμισε ο κ. Κολίτσης, «αποτελεί απόδειξη της δουλειάς που μπορεί να γίνει στη χώρα μας, αντί να εγκαταλείπονται κομμάτια της σιδηροδρομικής ιστορίας. Η αποκατάσταση δεν είναι ένα μίζερο πάρεργο που καθυστερεί το έργο της παραγωγής, μπορεί σταδιακά να αποτελέσει ιδιαίτερο αντικείμενο δραστηριότητας και μάλιστα βιώσιμο, αν αξιοποιηθούν ευρωπαϊκά προγράμματα και πόροι», υποστήριξε ο κ. Κολίτσης.
«Θεωρώ ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στη βιωσιμότητα αυτών των πρωτοβουλιών, γιατί υπάρχουν παραδείγματα από αντίστοιχα έργα που έγιναν στο παρελθόν και τα οποία στη συνέχεια δεν αξιοποιήθηκαν. Για παράδειγμα, η ατμάμαξα της γραμμής Διακοπτού- Καλαβρύτων και η βασιλική επιβατάμαξα του Θεσσαλικού Σιδηροδρόμου, που αποκαταστάθηκαν αλλά δεν αξιοποιούνται.
«Μπορεί να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο αξιοποίησης του τροχαίου υλικού, με τη συνεργασία ΟΣΕ και ΤΡΑΙΝΟΣΕ, πιθανότατα και μέσω συνεργειών με Δήμους. Ο σιδηρόδρομος έχει παρόν και μέλλον, αλλά και σημαντικό παρελθόν που μπορούμε με πολλούς τρόπους να αξιοποιήσουμε».
Ραντεβού λοιπόν με τους φίλους του σιδηροδρόμου, που θέλουν να δούνε το …σαν καινούργιο wagon restaurant του Orient Express, στην 85η ΔΕΘ.
*Το προσωπικό του Εργοστασίου Θεσσαλονίκης που απασχολήθηκε για την αποκατάσταση της μουσειακής εστιάμαξας:
Koλίτσης Αναστάσιος, Πολίτης Παναγιώτης, Νιώτης Στυλιανός, Σαμαράς Δημήτριος, Γκρίτζαλης Πέτρος, Τερζόπουλος Λάζαρος, Θεοδωράκης Θεόδωρος, Μπουρλέτσικας Πασχάλης, Νικολής Δημήτριος, Αλεξάκης Μόσχος, Ατματζίδης Αλέξιος, Βλάχος Νικόλαος, Γιάνναρος Χρήστος, Γιαννόπουλος Μιχάλης, Γκαμπράνης Ηλίας, Δασμάνογλου Κων/νος, Δολιανίδης Μάριος, Ιωαννίδης Θεόφιλος, Καμπάς Χρήστος, Καπνόπουλος Στυλιανός, Καρακατσάνης Θεμιστοκλής, Κυριαζής Κων/νος, Μαυρίδης Απόστολος, Μιθέμης Αντώνιος, Μπαλαμπάνης Πανταζής, Μπάρμπας Δημήτριος, Μπέλιος Μάριος- Βασίλειος, Μποϊκλής Χαράλαμπος, Μωϋσίδης Δημήτριος, Νουβάκης Γεώργιος, Ξανθόπουλος Κων/νος, Πάλλας Αθανάσιος, Παπαγεωργίου Πέτρος, Παπαδόπουλος Αναστάσιος, Παρασκευάς Ελευθέριος, Πουρλιάκας Παρασκευάς, Σαμαρά Αρετή, Σεβαστίδης Πάρης, Στουγιάννης Γιάννης, Συλέλογλου Σάββας, Τσακιρίδης Στυλιανός, Τσιτσέλας Δημήτριος.
