Την πλούσια ιστορία του “ξετυλίγει” η Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης, επισημαίνοντας ότι το 1664 έγινε η πρώτη ανέγερση του ναού κάτω από την επιφάνεια του εδάφους για να μην προκαλεί τους μουσουλμάνους.
Η χωρητικότητά του ανταποκρινόταν στην πληθυσμιακή κατάσταση της πόλης που είχε τότε περίπου δύο χιλιάδες κατοίκους.
Η μεγάλη ανάπτυξη της Κοζάνης στις αρχές του 18ου αιώνα προέβαλε επιτακτική την ανάγκη για ανέγερση νέου ναού, μεγαλύτερου και ευπρεπέστερου.
Έτσι το 1721 με νέο φιρμάνι που εξασφαλίστηκε από την Υψηλή Πύλη για δήθεν επισκευές από σεισμό, ο Ναός κατεδαφίστηκε και χτίστηκε εξ αρχής σε μεγαλύτερες διαστάσεις. Το έργο εκτελέστηκε επί επισκόπου Ζαχαρία ενώ αργότερα προστέθηκαν η ιστόρηση των τοιχογραφιών, ο γυναικωνίτης και το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου στη δυτική πλευρά του ναού. Στα 1916 ο Μητροπολίτης Φώτιος (Μανιάτης) έκανε κάποιες επεμβάσεις στο κτίσμα με κυριότερη τη διάνοιξη δύο τρούλων στην οροφή του μεσαίου κλίτους, οι οποίοι αφαιρέθηκαν το 1974.
Σήμερα ο εν λόγω ναός είναι μια τρίκλιτη βασιλική καμαροσκέπαστη, με δάπεδο μαρμαρόστρωτο και δίριχτη στέγη, σκεπασμένη με πλάκες σχιστόλιθου πρώτα και με κεραμίδια αργότερα. Κεντρικό του χαρακτηριστικό είναι το επιβλητικό κωδωνοστάσιο, ύψους 26 μέτρων, στη βορειοανατολική πλευρά, κοντά στο δημαρχείο της πόλης. Το πρώτο μέρος του κωδωνοστασίου χτίστηκε το 1855 ενώ ο έβδομος όροφος προστέθηκε το 1939 οπότε και τοποθετήθηκε το νέο ρολόι τεσσάρων όψεων, ενώ το 1954 επανεγκαταστάθηκε ο τρούλος.
Σημειώνεται ότι πριν το 1855 δεν επιτρεπόταν να υπάρχουν καμπάνες και σήμαντρα στο ναό ενώ χρειάστηκαν παρεμβάσεις επισήμων και μεσιτείες για να δοθεί στα 1728 στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου το δικαίωμα να έχει σήμαντρα σιδερένια και ξύλινα, όχι όμως και καμπάνες. Το θέμα του κωδωνοστασίου απασχόλησε αρκετά τους κατοίκους της πόλης, οι οποίοι έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον ώστε να κατασκευαστεί ένα επιβλητικό καμπαναριό ωστόσο από αρχιτεκτονικής πλευράς δεν υπάρχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εκτός από δύο γλυπτές παραστάσεις στον τρίτο και τέταρτο όροφο της ανατολικής πλευράς. Η ιστορική σημασία και η συναισθηματική αξία του κτίσματος είναι μεγάλη λόγω του συμβολισμού του καθώς ο ήχος από την καμπάνα του ναού έφτανε μέχρι τα γειτονικά χωριά.
Από το 1926 με Προεδρικό Διάταγμα ο Ναός του Αγίου Νικολάου Κοζάνης ανακηρύχθηκε “προέχον ιστορικόν και αρχαιολογικόν μνημείον διατηρητέον”. Οι φθορές του χρόνου οδήγησαν το 1986 σε εργασίες επισκευής, αναπαλαίωσης και αποκατάστασης, εσωτερικά και εξωτερικά, χάρη στις οποίες το μνημείο αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο.
Εξωτερικά ο Ναός, όπως και οι περισσότερες μεταβυζαντινές εκκλησίες της βόρειας Ελλάδας, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Εκείνο όμως που ιδιαίτερα εντυπωσιάζει είναι ο εσωτερικός διάκοσμος, στο σύνολό του, ακίνητος και φορητός. Σε αυτόν περιλαμβάνονται οι τοιχογραφίες, το τέμπλο, ο επισκοπικός θρόνος, ο βασιλικός θρόνος, ο άμβωνας και το κιβώριο της Αγίας Τράπεζας αλλά και τα ξυλόγλυπτα.
Σε ό,τι αφορά την επιλογή του Αγίου Νικολάου ως προστάτη του ναού, αυτή έγινε από τον τοπικό προύχοντα Χαρίσιο Τράντα ο οποίος είχε και την πρωτοβουλία για την ανέγερση του ναού το 1664. Ζώντας για χρόνια στη Ρωσία, όπου ο Άγιος Νικόλαος είναι ιδιαίτερα προσφιλής, ακολούθησε πιθανότατα αυτή την παράδοση και τον επέλεξε ως προστάτη του ναού παρά το ότι η πόλη δεν σχετίζεται με τη ναυτοσύνη. Εξάλλου, με Βασιλικό Διάταγμα του 1953 ο Άγιος Νικόλαος καθιερώθηκε ως πολιούχος και προστάτης της Κοζάνης και η μνήμη του γιορτάζεται την 6η Δεκεμβρίου με κάθε επισημότητα και μεγαλοπρέπεια. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με τη Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης, την περίοδο της γιορτής του Αγίου που ρίχνει συνήθως το πρώτο χιόνι του χειμώνα οι Κοζανίτες αναφέρουν πως χιονίζει, γιατί ο “Άι Νικόλας χτενίζει τα γένια του”…
Διαβάστε ακόμα:
“Μυρίζει” Χριστούγεννα στη Θεσσαλονίκη
Κρήτη: Δύο τροχαία με εγκλωβισμό μέσα σε λίγη ώρα
Θεσσαλονίκη: Διαμαρτυρία του καλλιτεχνικού σχολείου έξω από το ΥΜΑΘ
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163