Στα βάθη του χρόνου χάνεται το αποκριάτικο έθιμο «των γιουρούκων» στο όμορφο κεφαλοχώρι της Αγίας Παρασκευής στην κεντρική Λέσβο…
Τελευταίο Σαββάτο της Αποκριάς κάθε χρόνο «οι γιουρούκοι», με άσπρη βράκα και πουκαμίσα, κόκκινο ζωνάρι και κόκκινο φέσι, με το πρόσωπο άλλοι μουτζουρωμένο κι άλλοι αλευρωμένο, με τους αραμπάδες και την πραμάτεια τους καταφτάνουν από τα λημέρια τους στα βουνά στην κεντρική πλατεία της Αγίας Παρασκευής. Ακολουθεί γλέντι με αποκριάτικα τραγούδια και φυσικά είναι σε αυτό καλεσμένοι όλοι, εφόσον διαθέτουν φυσικά την ανάλογη διάθεση. Αργά το απόγευμα οι μεταμφιεσμένοι επιβιβάζονται στους αρμαμπάδες και ξεχύνονται στις γειτονιές τραγουδώντας, αυτοσχεδιάζοντας ενώ φυσικά δέχονται κεράσματα και πειράγματα. Το γλέντι συνεχίζεται μέχρι αργά το βράδυ στα καφενεία.
Οι γιουρούκοι, ή γιουρούκηδες, «γιουρούκδις» στην τοπική διάλεκτο, κατοικούσαν σε σκηνές ή πέτρινα μικρά σπίτια στα βουνά ή σε απομονωμένα σημεία της κεντρικής Λέσβου μέχρις ότου σαν Τούρκοι, μεταφέρθηκαν στις απέναντι ακτές σε εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης.
Στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής υπήρχαν οικισμοί Γιουρούκων στη Φεράνα, στα Βουβάρια και αλλού. Για να ζήσουν υλοτομούσαν τα πεύκα και κατασκεύαζαν ξύλινα σκεύη καθημερινής χρήσης, όπως πινακωτές, σκάφες, ξύλινα γουδιά, κουτάλες, κόπανους, και άλλα τέτοια είδη που τα πουλούσαν στα χωριά του νησιού. Πουλούσαν επίσης, δαδί και ξύλα ενώ κάποιοι από αυτούς δούλευαν στα πευκοδάση συλλέγοντας ρετσίνι.
Στην εφαρμογή της Συνθήκης της Λωζάνης πολλοί από τους γιουρούκους του νησιού, λέγεται ότι αντέδρασαν αφού δεν θεωρούσαν τον εαυτό τους Τούρκους. Μουσουλμάνοι μεν αλλά όχι Τούρκοι με τους οποίους δεν είχαν καν φιλικές σχέσεις. Αλεβίτες χωρίς τζαμιά, ραμαζάνια και γυναίκες που κυκλοφορούσαν ακάλυπτες στα μαλλιά και στο πρόσωπο οι γιουρούκοι προτιμούσαν τις σχέσεις με τους χριστιανούς ενώ τιμούσαν ιδιαίτερα την Παναγία.
Την δε Καθαρή Δευτέρα, κατέβαιναν ομαδικά στην Αγία Παρασκευή, γυρίζοντας από σπίτι σε σπίτι και μάζευαν στους «τουρβάδες» τους – σακιά από κατσικίσιο μαλλί – ό,τι φαγώσιμο είχε περισσέψει στα σπίτια από την εβδομάδα της Τυρινής, όπως ρυζόγαλα, τυριά, μυζήθρες, πίττες και κάθε τι άλλο μη νηστίσιμο για να τα καταναλώσουν, λόγω της αυστηρής νηστείας που είχε ξεκινήσει για τους χριστιανούς κατοίκους. Αντί αυτών των τροφίμων έδιναν στους κατοίκους της Αγίας Παρασκευής ξύλινα σκεύη που είχαν φτιάξει.
Η παράξενη ενδυμασία και οι κινήσεις τους είχαν γίνει θέμα καρναβαλικής σάτιρας από πολύ παλιά στην Αγία Παρασκευή (από τα τέλη του 19ου αιώνα τουλάχιστον) και διατηρείται μέχρι τις μέρες μας, όπου το έθιμο αναβιώνει ο Λαογραφικός Σύλλογος της Αγίας Παρασκευής.
