Η Μεσσήνη ήταν αρχαία πόλη της Μεσσηνίας, στο νοτιοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου. Οι πρώτες περιορισμένες ανασκαφικές έρευνες ξεκίνησαν το 1831 από γαλλική αποστολή. Η Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία άρχισε την ανασκαφή των κυριότερων δημόσιων οικοδομημάτων της αγοράς το 1895 με τον Θεμιστοκλή Σοφούλη.
Oι ανασκαφές συνεχίστηκαν το 1909 και το 1925 από τον Γεώργιο Oικονόμο. Από το 1957 κ.ε., η ανασκαφή γινόταν τακτικά κάθε καλοκαίρι από τον ακαδημαϊκό Αναστάσιο Ορλάνδο. Mε τις ανασκαφές του ίδιου και των προκατόχων του ήλθε στο φως το μεγαλύτερο μέρος του οικοδομικού συγκροτήματος του Aσκληπιείου. Tο 1986 η Αρχαιολογική Εταιρεία ανέθεσε στον καθηγητή Πέτρο Θέμελη τη διεύθυνση των ανασκαφών της αρχαίας Mεσσήνης.
Oι ανασκαφικές έρευνες με παράλληλες εργασίες στερέωσης και αναστήλωσης των μνημείων συνεχίζονται από το 1987 ως σήμερα με ταχύτερους προοδευτικά ρυθμούς. Έχουν φέρει στο φως όλα τα δημόσια και ιερά οικοδομήματα της πόλης που είδε και περιέγραψε ο Παυσανίας στη Mεσσήνη, όταν την επισκέφθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Aντωνίνου Πίου (155-160 μ.X).
Οι κυριότερες θέσεις και μνημεία που έχουν αποκαλυφθεί είναι:
- Ασκληπιείο
- Θέατρο. Αυτό υπήρχε από την ελληνιστική εποχή, ανακατασκευάστηκε στα χρόνια των αυτοκρατόρων Αυγούστου και Τιβερίου και στα μέσα του 2ου μΧ αι. αλλά άρχισε να καταστρέφεται από τα τέλη του 3ου – αρχές 4ου μΧ αιώνος. Από τις πέτρες του θεάτρου κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους κτίστηκαν σπίτια και μία από τις τρεις Βασιλικές που βρίσκεται σε μικρή απόσταση, ΝΑ του θεάτρου,
- Ιερό Ίσιδος και Σαράπιδος, που μνημονεύεται και από τον Παυσανία (4.32.6)
- Πρωτοβυζαντινή Βασιλική
- Κρήνη Αρσινόη
- Δυτική πλευρά της Αγοράς
- Ιερό Διός Σωτήρος. Η λατρεία του Διός ήταν από τις σημαντικότερες της πόλης μετά τη λατρεία του πολιούχου Ιθωμάτα. Αναφέρεται επίσης από τον Παυσανία.
- Ιερό ήρωος, πιθανώς του Αριστομένη, στο Γυμνάσιο της Μεσσήνης.
- Ρωμαϊκή έπαυλις των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων.
- Στάδιο και Γυμνάσιο.
Τους τελευταίους μήνες η αρχαιολογική σκαπάνη επικεντρώνεται στο ιερό της Ίσιδας. Δείτε μία μοναδική ξενάγηση στον σημαντικό αυτό αρχαιολογικό χώρο.
