Πλωμάρι: Καταρρέει το εμβληματικό αρχοντικό Παπουτσάνη στο «Μάντσεστερ» της Λέσβου (pics)

Στο Πλωμάρι, το αποκαλούμενο και «Μάντσεστερ» της Λέσβου κινδυνεύει με κατάρρευση το εμβληματικό αρχοντικό του Ι. Παπουτσάνη.

Στο Πλωμάρι το εμβληματικό, για την αρχιτεκτονική και οικονομική – κοινωνική ιστορία της Λέσβου, αρχοντόσπιτο του Ιωάννη Παπουτσάνη καταρρέει λόγω της εγκατάλειψης. 

Χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Ιωάννη Παπουτσάνη, γιο του Δημητρίου Παπουτσάνη, ιδρυτή του πρώτου ατμοκίνητου ελαιοτριβείου σαπωνοποιείου στο Πλωμάρι με έτος ίδρυσης το 1870 και εμπορικές δραστηριότητες που έφταναν στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στον Πόντο, στη Μασσαλία, στη Γένοβα, στην Αλεξάνδρεια κ.α. Το αρχοντόσπιτο χτίστηκε στον περιβάλλοντα χώρο του εργοστασίου, του οποίου οι εγκαταστάσεις έφταναν μέχρι τη θάλασσα, όπου υπήρχε εξέδρα για τη φόρτωση του λαδιού, μιας και το Πλωμάρι έως το 1932 ήταν χωρίς λιμάνι. Να σημειωθεί ότι όλη η γύρω περιοχή ήταν βραχώδης, χωρίς δυνατότητα οδικής πρόσβασης πιο πέρα από το εργοστάσιο.

Στα 1899 οι γιοι του Δημητρίου Παπουτσάνη, Ιωάννης και Παναγιώτης, πιθανόν να υπήρχε και τρίτος, ιδρύουν την εταιρεία «Αφοί Παπουτσάνη» και επεκτείνουν ακόμη περισσότερο τις δραστηριότητές τους. Στα 1917 ο Παναγιώτης έρχεται στον Πειραιά και ιδρύει εργοστάσιο σαπωνοποιίας διατηρώντας συνεργασία με τον αδερφό του Ιωάννη που παρέμεινε στο Πλωμάρι και κράτησε την επιχείρηση. Το εργοστάσιο στο Πλωμάρι, πιθανότατα να έπαψε να λειτουργεί γύρω στα 1970 και σιγά σιγά ερειπώθηκε. Σήμερα σώζεται μόνο ο βόρειος τοίχος χτισμένος με την χαρακτηριστική της περιοχής όμορφη πρασινόπετρα.

Πλωμάρι: Η ιστορία του αρχοντικού Παπουτσάνη

Το αρχοντικό χτίστηκε, όπως προαναφέρθηκε, στο τέλος του 19ου αιώνα από τον Ιωάννη Παπουτσάνη. Πρόκειται για ένα εκλεκτικιστικής μορφολογίας κτήριο, που εντυπωσιάζει και ξεχωρίζει με το κοκκινωπό χρώμα του σοβά και των συμπαγών τούβλων στα παράθυρα, τη στέγη και τις γωνίες του. Η πέτρα με την οποία κτίστηκε είναι η όμορφη πράσινη πέτρα, χαρακτηριστική της περιοχής. Ως αρχιτέκτονας αναφέρεται ο Κωστής Μεταξάς, συγγενής του βιομήχανου σάπωνος Αλκαίου Μεταξά. Λέγεται ότι ο Κωστής Μεταξάς συνεργαζόταν με τον μεγάλο αρχιτέκτονα της Μυτιλήνης Αργύριο Αδαλή, που χρημάτισε βοηθός των αρχιτεκτόνων Θεοφίλου Χάνσεν και Ερνέστου Τσίλλερ. Άλλα έργα του Αδαλή είναι ο ναός του Αγίου Θεράποντα, το Δημαρχείο της πόλης και πολλά νεοκλασικά της Μυτιλήνης.

Ο Κωστής Μεταξάς ανέλαβε την κατασκευή του αρχοντικού Ιωάννη Παπουτσάνη και λίγο αργότερα, γύρω στα 1908, ανέλαβε την εκπόνηση των σχεδίων του ναού της Αγίας Παρασκευής στο Πλωμάρι.

Το αρχοντικό κατοικήθηκε έως τη δεκαετία του 1980, οπότε και χρειάστηκε μια γενική και πολυδάπανη συντήρηση, στην οποία οι κληρονόμοι δεν είχαν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν παρά τα «ευνοϊκά δάνεια» συντήρησης διατηρητέων κτισμάτων της εποχής. Η τελευταία ιδιοκτήτρια αποτάθηκε τότε σε διάφορους δημόσιους φορείς, χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά οδηγήθηκε στην πώλησή του σε επιχειρηματία, ο οποίος όμως το εγκατέλειψε.

Σε ανακοίνωση του Πολιτιστικού Συλλόγου Πλωμαρίου «το Πόλιον» σημειώνεται: «Σε πρόσφατη επίσκεψή μας διαπιστώσαμε ότι το κτήριο βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο. Κομμάτια τοίχου έχουν πέσει, ενώ τούβλα και παράθυρα είναι έτοιμα επίσης να πέσουν. Κορδέλα έχει τοποθετηθεί για να αποκλειστεί η διάβαση στον πλαϊνό δρόμο, λόγω του κινδύνου κατάρρευσης και άλλων τμημάτων. ‘Αραγε ποιος πρέπει να νοιαστεί για να μην καταρρεύσει αυτό το ιστορικό κτήριο, στολίδι του Πλωμαρίου; Ο ιδιώτης ιδιοκτήτης του ή η Πολιτεία γιατί, όπως λέγεται και γράφεται ένα ιστορικό κτήριο με αρχιτεκτονική αξία ανήκει σε όλο το κόσμο;».

πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ / φωτογραφίες: Πολιτιστικός Σύλλογος Πλωμαρίου