Το λιμάνι του Βόλου, από τα πλέον αναγνωρίσιμα σημεία της πόλης, αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη οικονομική πηγή για την περιοχή, καθώς είναι το τρίτο μεγαλύτερο της Ελλάδας με σπουδαία εμπορική, διαμετακομιστική και επιβατική κίνηση.
Το 1881 ξεκίνησε υποτυπωδώς η λειτουργία του, με την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς και πολύ σύντομα άρχισε να διαφαίνεται η σπουδαιότητά του, για τη μικρή, τότε, Ελλάδα, αφού από εκεί εισάγονταν τα απαραίτητα για την περιοχή, αλλά και εξάγονταν όσα παρήγαγε ο θεσσαλικός κάμπος και η ευρισκόμενη στα σπάργανα ελληνική βιομηχανία.
Τα χρόνια πέρασαν με περιόδους ευημερίας, αλλά και καταστροφών και μιζέριας, μέχρι που στις μέρες μας το λιμάνι του Βόλου βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος μεγάλων επενδυτών που διαγκωνίζονται για να το αποκτήσουν. Οι προοπτικές για το τρίτο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας είναι εξαιρετικές, αφού με τον τεράστιο χώρο του, τις υποδομές, τη μεγάλη βιομηχανική παράδοση του Βόλου, αλλά κυρίως με τη νευραλγική του θέση στο κέντρο της Ελλάδας και ανάμεσα σε Πειραιά και Θεσσαλονίκη, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο.
Όλα αυτά τα θετικά στοιχεία είχαν διαφανεί αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση και τον εθνικό σχεδιασμό και είχε εκτιμηθεί αναλόγως η σημασία που είχε η κεντρική θέση της πόλης στον κύριο μεταφορικό άξονα της χώρας, με αποτέλεσμα την επιλογή του λιμανιού του Βόλου ως σταθμού για τη λειτουργία της πορθμειακής γραμμής Βόλου- Συρίας, η οποία εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 1977.
Η συσσωρευμένη κίνηση των δύο μεγαλύτερων λιμανιών του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, η πλεονεκτική θέση του Βόλου στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου, η σύντομη θαλάσσια διαδρομή από τα μεγάλα λιμάνια της Μέσης Ανατολής και η ικανοποιητική σύνδεση με το ευρωπαϊκό δίκτυο Βορρά- Νότου, ήταν οι βασικοί λόγοι της συγκεκριμένης επιλογής.
Η λειτουργία της γραμμής έφερε πρωτόγνωρη κίνηση για τον Βόλο με σημαντική οικονομική και κοινωνική συμβολή, αλλά και μεγάλη πολεοδομική και περιβαλλοντική επιβάρυνση, αφού οι υποδομές της πόλης δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένες. Η διαμετακομιστική γραμμή λειτούργησε εννέα χρόνια και σταμάτησε το 1985, έπειτα από ένα διάστημα άτονης δραστηριότητας λόγω των πολέμων και της πολιτικής αστάθειας σε χώρες της Μέσης Ανατολής.
Στη συνέχεια, υπήρξαν νέοι στόχοι και το τελικό σχέδιο του 1983 οριστικοποιήθηκε και ισχύει έως σήμερα. Περιλαμβάνει τον προβλήτα ΙΙ, μεγάλο τριγωνικό προβλήτα για container και γενικό εμπόριο, τη μεταφορά της ιχθυόσκαλας μετά τον προβλήτα ΙΙΙ, προβλήτα IV για σιδηρομεταλλεύματα και κατασκευή σιδηροδρομικού πορθμείου. Οι προβλήτες και τα κρηπιδώματα ξεπερνούν σε μήκος τα 11,5 χιλιόμετρα και μπορούν να δεχτούν πλοία κάθε μορφής, εκτοπίσματος και βυθίσματος.
Το 1986 ο Βόλος επιλέχθηκε ως έδρα του Διεθνούς Ερευνητικού Κέντρου Ανατολικής Μεσογείου για τις Μεταφορές (ΔΕΚΑΜΜ) που ιδρύθηκε το 1986 υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Από το 1988 μέχρι σήμερα το λιμάνι του Βόλου διατηρεί την τρίτη θέση μεταξύ όλων των ελληνικών λιμένων στη διακίνηση εμπορευμάτων, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Από το 1881 έως το 1973 φορέας διοίκησης του ήταν το Λιμενικό Ταμείο Βόλου, ενώ το 2002 μετεξελίχθηκε στον Οργανισμό Λιμένος Βόλου με σύμβαση, η διάρκεια της οποίας ορίσθηκε σε 40 χρόνια, με δυνατότητα επέκτασης κατά δέκα επιπλέον χρόνια, το μέγιστο.
Ο διευθύνων σύμβουλος του ΟΛΒ Σωκράτης Αναγνώστου, μιλώντας στο Αθηναϊκό- Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ανέφερε ότι «το λιμάνι του Βόλου μπαίνει πλέον σε νέα τροχιά, σε τροχιά ιδιωτικοποίησης και είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ενδιαφέρονται για την απόκτηση του πλειοψηφικού πακέτου του λιμένος, εταιρείες, που έχουν οικονομικές δυνατότητες να το αναπτύξουν και να το εκσυγχρονίσουν.
»Το λιμάνι χρειάζεται σοβαρές επενδύσεις. Χρειάζεται κεφάλαια καθώς κι ανανέωση του γερασμένου μηχανολογικού εξοπλισμού. Ως Διοίκηση, έχουμε προχωρήσει στην προμήθεια ενός μηχανήματος μεταφοράς και στοιβασίας εμπορευματοκιβωτίων REACH STACKER κι ενός νέου αυτοκινούμενου γερανού ανυψωτικής ικανότητας 125 τ. που αποτελούν τα μοναδικά μηχανήματα που προμηθεύτηκε το λιμάνι τον 21ο αιώνα, ωστόσο απαιτούνται να γίνουν κι άλλα.
»Εντός του 2023, αναμένεται να παραδοθεί η μελέτη της επέκτασης του Γ’ Προβλήτα, προβλήτα container όπως αποκαλείται. Η κατασκευή, θα αυξήσει σημαντικά τις δυνατότητες του λιμένος και θα προκύψει ένας νέος μεγάλος χερσαίος χώρος για τη διακίνηση εμπορευμάτων. Παράλληλα με την επέκταση, διαμορφώνεται το ανατολικό τμήμα του Γ’ Προβλήτα για τη διακίνηση χύδην παλαιοσιδήρου– σκραπ και δρομολογούνται μια σειρά σχεδιασμών για την ανάπτυξη κι αξιοποίηση του Α’ Προβλήτα, που απελευθερώνεται από την παραπάνω δράση, ενώ η αναμενόμενη σύνδεση με το σιδηροδρομικό δίκτυο, αποτελεί ένα ισχυρό πλεονέκτημα αφού εκπονείται από μελετητική εταιρεία, μετά από ανάθεση από τον ΟΣΕ, η μελέτη σύνδεσης του λιμένος με τον σιδηροδρομικό σταθμό Βόλου, καθώς και η ανάπτυξη σιδηροδρομικού δικτύου εντός του λιμένα και η παράδοσή της αναμένεται εντός του α’ εξαμήνου του τρέχοντος έτους».
Το λιμάνι του Βόλου εξυπηρετεί και την επιβατική κίνηση από και προς όλα τα νησιά των Σποράδων, με πολλαπλά καθημερινά δρομολόγια τόσο με συμβατικά, όσο και με ταχύπλοα σκάφη. Παράλληλα, ο Βόλος είναι λιμάνι κρουαζιέρας και χώρος ελλιμενισμού τουριστικών και αλιευτικών σκαφών και αποτελεί έναν ελκυστικό προορισμό με σημαντική αύξηση των κρουαζιερόπλοιων που καταπλέουν. Για φέτος έχουν προγραμματιστεί πάνω από 50 αφίξεις κρουαζιεροπλοίων, αριθμός που πρόκειται να αυξηθεί μελλοντικά.