Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα «ξεγύμνωσε» όλες τις αδυναμίες ενός οικονομικού μοντέλου το οποίο ήταν καταδικασμένο να αποτύχει καθώς είχε στηριχθεί κατά ένα μεγάλο ποσοστό στην παροχή υπηρεσιών. Η έννοια παραγωγή ήταν ξεχασμένη, ακόμα και για τον τομέα της λεγόμενης πρωτογενούς παραγωγής δηλαδή την κτηνοτροφία και την γεωργία.
Η Ελλάδα έως το 2010 εμφανιζόταν ως μια Ευρωπαϊκή υπερδύναμη στον κλάδο των αγροτικών συνεταιρισμών περισσότερους από 6.700. Το 2011 οι δανειστές επέβαλαν στην Ελλάδα μέσω των μνημονίων την υποχρέωση να απογραφούν και να αξιολογηθούν όλοι οι συνεταιρισμοί οι οποίοι μέχρι τότε ελάμβαναν επιδοτήσεις εκατομμυρίων ευρώ για την λειτουργία τους ενώ πολλοί από αυτούς είχαν και μεγάλο τραπεζικό δανεισμό. Όταν ήρθε η ώρα της αλήθειας από τους 6.770 συνεταιρισμούς οι περισσότεροι δεν μπήκαν καν στην διαδικασία να απογραφούν, πάνω από 2000 οδεύουν προς οριστική διαγραφή με τα συνολικά κέρδη των συνεταιρισμών να αγγίζουν τα 3,5 δις ευρώ. Λίγοι πάνω από τους 500 είναι αυτοί που σήμερα διαθέτουν τα απαιτούμενα δικαιολογητικά ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν.
Πίσω από την εικόνα κατάρρευσης που παρουσιάζει τα παλιό μοντέλο συνεταιριστικής ανάπτυξης, σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν αγροτικοί συνεταιρισμοί που καινοτομούν και είναι βιώσιμοι. Μέσα στην κρίση έχουν δημιουργηθεί νέου τύπου -και όχι κρατικοδίαιτοι- αγροτικοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι στηρίζονται στη λογική της επιχειρηματικότητας, του ανταγωνισμού, της καινοτομίας και της ποιότητας.
Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η Ένωση αγροτικών συνεταιρισμών Νάξου. Την γραβιέρα και την πατάτα Νάξου την γνωρίζουν και την έχουν γευθεί οι περισσότεροι, λίγοι είναι όμως αυτοί που γνωρίζουν πως η Ένωση αγροτικών συνεταιρισμών Νάξου στα χρόνια της κρίσης έδωσε μάχη για να καταφέρει να κρατήσει όρθια την παραγωγική δραστηριότητα του νησιού ώστε σήμερα να μπορεί να κοιτά το μέλλον με αισιοδοξία. Η ΕΑΣ Νάξου μέχρι την θεσμοθέτηση του νόμου που άλλαξε τα πάντα στους αγροτικούς συνεταιρισμούς είχε στους κόλπους της 26 συνεταιρισμούς, σήμερα αριθμεί 12 ωστόσο ο κύκλος εργασιών είναι πλεονασματικός και βαίνει διαρκώς αυξανόμενος. Από το 2014 οπότε και μετασχηματίστηκε σε Α.Ε με 14 εκ. ευρώ φθάσαμε στο 2017 να κλείνει χρήση έτους που αγγίζει τα 20 εκ. ευρώ.
Η Ένωση ιδρύθηκε το 1926 από μικρή ομάδα παραγωγών του νησιού, με σκοπό την υποστήριξη των αγροτικών τους δραστηριοτήτων. Το 1961 ίδρυσε ένα πρώτο τυροκομείο στο νησί για την τυροκόμιση μικρών ποσοτήτων γάλακτος. Σταδιακά εξελίχθηκε και το 1985 προχώρησε σε εκσυγχρονισμό και διεύρυνση των παραγωγικών εγκαταστάσεών της με τη δημιουργία νέας μονάδας, καθώς και σε αύξηση της παραγωγής και της γκάμας των προϊόντων της, παραμένοντας ακόμα και σήμερα προσηλωμένη στην ποιότητα και τις παραδοσιακές αξίες της ελληνικής τυροκομίας. Βασικότερα προϊόντα της Ένωσης, είναι τα σκληρά και άλλα τυριά της (γραβιέρα, κεφαλοτύρι, λευκό τυρί, σκληρό τυρί, ξινότυρο, ξινομυζήθρα και άλλα), καθώς και οι πιστοποιημένες-τυποποιημένες πατάτες Νάξου, για την οποία επίσης είναι γνωστή. Ακόμη, η Ένωση παράγει γάλα, βούτυρο και γιαούρτι. Η γραβιέρα Νάξου της εταιρείας είναι το κορυφαίο προϊόν της και έχει αποσπάσει πληθώρα βραβείων από ελληνικούς και διεθνείς φορείς. Σωστή διαχείριση, εξωστρέφεια, καλό προϊόν, προβολή του προϊόντος, διατήρηση γεύσης και ποιότητας, ικανοποιημένους παραγωγούς και χρηστή διαχείριση.
Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάνουν τον ΕΑΣ Νάξου να ξεχωρίζει. Το μεγάλο στοίχημα για την ΕΑΣ Νάξου είναι η δημιουργία εργοστασίου βιοαερίου (από την κοπριά και το ξινόγαλο) για την παραγωγή ενέργειας. Στόχος είναι η κατά το δυνατόν ενεργειακή αυτονόμηση ώστε να εξοικονομηθούν 500 χιλιάδες ευρώ το χρόνο για αυτό και εξετάζεται το ενδεχόμενο τοποθέτησης ανεμογεννητριών. Οι εξαγωγές που υπέστησαν καθίζηση το 2015 εξαιτίας των capital control σήμερα βρίσκονται στους 40 τόνους γραβιέρας το χρόνο. Στόχος της ΕΑΣ Νάξου είναι να ανοίξουν οι αγορές της Αμερικής και της Ευρώπης για τα προϊόντα του νησιού.
Βασίλης Σπανός