Μια Παναγία των Πυλών στην Θεσσαλία

Το τοπίο κόβει την ανάσα, με τα απότομα βράχια να δημιουργούν ένα αλλόκοσμο πέρασμα, που νομίζεις ότι θα σε βγάλει σε μια ονειρική πραγματικότητα. Και όντως, αυτό κάνει! Φυσικά, κάθε φορά που ακούει ένας ταξιδιώτης πως μια περιοχή λέγεται «Πύλη», «Πορτίτσα» και όλα τα συναφή, πρέπει να ανοίγει καλά τις διόδους του μυαλού του, γιατί μάλλον μιλάμε για ένα χώρο δύναμης και παράδοξων φαινομένων. Δεν είναι κακό να αφήνουμε την φαντασία μας να πλανηθεί λίγο πέρα από το πραγματικό, ειδικά σε ένα τόσο όμορφο τοπίο όπως η επικράτεια των Γρεβενών. Και ακόμα περισσότερο, αν μας περιμένει μια Παναγία, φύλακας της Πύλης…
Η Πόρτα Παναγιά: ένα μυστήριο του μεσαίωνα
Καθώς λοιπόν βρισκόμαστε στην επικράτεια των Γρεβενών, θα γνωρίσουμε ένα από τα πιο όμορφα μυστήρια του βυζαντίου, και αυτό δεν είναι άλλο από την λεγόμενη Πόρτα Παναγιά, αυτό το κομψοτέχνημα στην όχθη του Πορταϊκού ποταμού. Η εκκλησία ιδρύθηκε από τον Σεβαστοκράτορα Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα, γιο του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Δούκα από μη έγγαμο βίο. Το χωριό που σήμερα λέγεται Πύλη, και είναι ένας παράδεισος, λεγόταν τότε Μεγάλαι Πύλαι και αποτελούσε ένα στρατηγικότατο πέρασμα στην επικράτεια των Γρεβενών. Αυτή η τόσο μυστηριακή εκκλησία ήταν το καθολικό μιας μεγάλης ανδρικής μονής, αφιερωμένης στην Ακαταμάχητο Θεομήτορα. Δυστυχώς η μεγάλη πυρκαγιά του 1855 κατέστρεψε τον εκπληκτικό ξυλόγλυπτο διάκοσμο, αφήνοντας μόνον το μαρμάρινο τέμπλο άθικτο. Οι τοιχογραφίες που έχουν σωθεί δείχνουν ότι η εκκλησία έγινε όχι μόνον για να προστατευτεί από τους πολεμιστές – μοναχούς το πέρασμα, αλλά και σαν ένα σύμβολο ενός περάσματος από τα εγκόσμια σε άλλες σφαίρες. Τα ανυπέρβλητης αξίας ψηφιδωτά που κοσμούν την είσοδο του ιερού εξάπτουν την φαντασία, μιας και για όσους ξέρουν το τυπικό, πρόκειται για πλήρη αντιστροφή της τάξης, με τον Δεσπότη Χριστό να είναι στα αριστερά της Ωραίας Πύλης και την Παναγία Βρεφοκρατούσα στα δεξιά της, ως να είναι σημαντικότερη από τον Χριστό! Κάθε φορά που έχουμε τέτοια Μαριολατρεία, ξέρουμε με βεβαιότητα ότι ο ναός είναι κτισμένος επάνω σε πανάρχαιο ιερό θηλυκής θεότητας, που εδώ δεν αποκλείεται να είναι η Δήμητρα.

Στην Πύλη που υποδέχεται τους κόσμους
Η πανέμορφη Πύλη είναι όντως ένα πέρασμα για τις πιο βόρειες επικράτειες, από την θεσσαλική πεδιάδα προς τον ορεινό όγκο της Πίνδου. Ο Κόζιακας και ο Ίτανος, τα δύο αντικριστά βουνά, δημιουργούν ένα μοναδικό τοπίο, μέσα του φωλιάζει η Πύλη. Εξαιρετικό φυσικό ανάγλυφο, πλούσιο δάσος και μια εκπληκτική κωμόπολη συνθέτους το μαγευτικό σκηνικό της Πύλης, μόλις 18 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα. Από εδώ ανοίγονται οι δρόμοι για το Περτούλι, το Νεραϊδοχώρι, την Ελάτη. Τα πανέμορφα μονοπάτια της Πύλης οδηγούν σε ορεινούς θησαυρούς, ρυάκια, καταπράσινες γωνιές. Πέρα από τα όμορφα γεφύρια και την Πόρτα Παναγιά, ο ταξιδιώτης θα δει εδώ και την σημαντικότατη Μονή Δουσίκου, χτισμένη από τον μεγάλο λόγιο του βυζαντίου και της δύσης, τον Βησσαρίωνα, ο οποίος κατάγεται από την περιοχή και είναι πολιούχος. Όταν η Μονή άκμαζε, είχε 365 κελιά, όσες και οι μέρες του χρόνου! Εδώ βρισκόταν το περίφημο ευαγγέλιο του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, το ποίο τώρα φυλάσσεται στην Μονή Βαρλαάμ. Η μεσαιωνική ιστορία της Πύλης, με το σμίξιμό της με την αρχαία, καθώς υπάρχουν παντού σπαράγματα από αρχαίους ναούς και ιερά, είναι πολύ εντυπωσιακή και αξίζει να την γνωρίσετε!

Χρήσιμες Πληροφορίες
ΚΤΕΛ Τρικάλων: Τηλέφωνο:2431 073130