Τα ακραία καιρικά φαινόμενα οδηγούν όλο και περισσότερο σε αποτυχίες καλλιεργειών, όπως για παράδειγμα στο κακάο, το οποίο σήμερα είναι ακριβότερο από ποτέ και για αυτό οι αξιωματούχοι της ΕΕ προετοιμάζονται για μια επισιτιστική κρίση σε ένα τεστ αντοχής, σύμφωνα με δημοσίευμα της Handelsblatt.
Οι τιμές του κακάο στην Φρανκφούρτη φτάνουν το ένα υψηλό ρεκόρ μετά το άλλο και το καθιστούν πλέον ακριβότερο και από τον χαλκό. Επιπρόσθετα, η τιμή του ελαιόλαδου (σ.σ. το οποίο αποτελεί ένα από τα βασικά προϊόντα αγροτικής παραγωγής στην ΕΕ) έχει αυξηθεί τόσο απότομα που είναι πλέον το πιο κλεμμένο προϊόν στα ισπανικά σούπερ μάρκετ.
Η ασθένεια του “κίτρινου δράκου” έχει αποδεκατίσει τη συγκομιδή των πορτοκαλιών σε τέτοιο βαθμό που ο χυμός πορτοκαλιού στο χρηματιστήριο συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) της Νέας Υόρκης ήταν κατά καιρούς περίπου στη διπλάσια τιμή από ό,τι στις αρχές του περασμένου έτους.
Οι αυξήσεις των τιμών δίνουν μια πρόγευση για το τι θα μπορούσαν να περιμένουν οι καταναλωτές εάν η γη συνεχίσει να ζεσταίνεται. Εξάλλου, οι ακραίες κλιματικές συνθήκες είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι τιμές του κακάο, το ελαιόλαδου και του χυμού πορτοκαλιού έχουν αυξηθεί.
Και παρόλο που οι τιμές του σιταριού, του καλαμποκιού και της σόγιας είναι επί του παρόντος χαμηλές λόγω των καλών προοπτικών συγκομιδής στη Νότια Αμερική, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, οι ακραίες καιρικές συνθήκες έχουν ήδη προκαλέσει αποτυχίες στις καλλιέργειες σε ορισμένες περιοχές του κόσμου.
Θα πρέπει λοιπόν οι καταναλωτές της ΕΕ να προετοιμαστούν όχι μόνο για ακριβότερη σοκολάτα τα επόμενα χρόνια, αλλά και για άδεια ράφια στα σούπερ μάρκετ;
Αρκετοί αξιωματούχοι της ΕΕ, μέλη της κυβέρνησης, εμπειρογνώμονες για την ασφάλεια των τροφίμων, εκπρόσωποι της βιομηχανίας και ορισμένοι δημοσιογράφοι προετοιμάστηκαν για αυτό το σενάριο σε ένα τεστ αντοχής πριν από μερικές εβδομάδες.
Εκ πρώτης όψεως, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Βρυξέλλες θεωρούν μια επισιτιστική κρίση ως πραγματική απειλή. Με λίγες εξαιρέσεις, οι ευρωπαϊκές χώρες καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις στην κατάταξη του Παγκόσμιου Δείκτη Επισιτιστικής Ασφάλειας.
«Η Ευρώπη είναι πράγματι μια ήπειρος με πολύ υψηλό επίπεδο ασφάλειας τροφίμων», τονίζει ο Πιοτρ Μαγκνουζεύσκι (Piotr Magnuszewski), επιστημονικός διευθυντής του Κέντρου Συστημικών Λύσεων στο Βρότσλαβ.
Πανδημίες και κρίσεις ως βραχυπρόθεσμοι εκλυτικοί παράγοντες
Ο εμπειρογνώμονας σε θέματα ασφάλειας τροφίμων, Κρις Χέγκαρντον (Chris Hegadorn) πιστεύει ότι οι διατροφικές κρίσεις στην ΕΕ είναι νοητές. Πήρε μια γεύση από αυτό όταν πέρασε ένα Σαββατοκύριακο στις Βρυξέλλες. Οι αγρότες είχαν διαμαρτυρηθεί για τρεις ημέρες πριν. Ως αποτέλεσμα, ο Χέγκαρντον δεν μπόρεσε να βρει φρέσκα τρόφιμα στα σούπερ μάρκετ το βράδυ του Σαββάτου.
Ακόμη και στην αρχή της πανδημίας του κοροναϊού, πολλοί Ευρωπαίοι καταναλωτές βρέθηκαν αντιμέτωποι με άδεια ράφια στα σούπερ μάρκετ. Ωστόσο, οι πανδημίες ή οι πόλεμοι που απειλούν την επισιτιστική ασφάλεια είναι δύσκολο να προβλεφθούν.
«Επικεντρωθήκαμε στην κλιματική αλλαγή επειδή είναι προβλέψιμο ότι έχει και θα έχει αντίκτυπο στην καλλιέργεια τροφίμων», εξηγεί ο Μαγκνουζεύσκι. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι το ρεύμα τζετ, το οποίο μεταφέρει περιοχές υψηλής και χαμηλής πίεσης στο βόρειο ημισφαίριο, θα επιβραδυνθεί στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι οι καιρικές περίοδοι – όπως οι έντονες βροχοπτώσεις ή η ξηρασία – θα διαρκούν περισσότερο στο μέλλον.
Σύμφωνα με τον Μαγκνουζεύσκι, αυτό έχει σοβαρές συνέπειες για τη γεωργία και, σε συνδυασμό με άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα που σχετίζονται με το κλίμα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρές ελλείψεις τροφίμων σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Ασταθής προσφορά λόγω ακραίων καιρικών συνθηκών
Ο γεωργικός οικονομολόγος και πρώην διευθυντής του ΟΟΣΑ Στέφαν Τάνγκερμαν (Stefan Tangermann) πιστεύει ότι μια παρατεταμένη επισιτιστική κρίση στην ΕΕ είναι απίθανη. Αυτό που είναι πιθανό, ωστόσο, είναι οι βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις της προσφοράς, σε συνδυασμό με απότομες αυξήσεις των τιμών.
Αυτό θα μπορούσε να προκληθεί από πολιτικές κρίσεις, όπως ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, αλλά και από καιρικές καταστροφές. Η κλιματική αλλαγή προκαλεί την αύξηση τέτοιων ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως για παράδειγμα η τρέχουσα ξηρασία στην Ισπανία.
Αυτή τη στιγμή προκαλεί αύξηση των τιμών του ελαιόλαδου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι περίπου η μισή παγκόσμια προμήθεια του δημοφιλούς μαγειρικού λαδιού προέρχεται από την Ισπανία. «Λόγω της ξηρασίας, η συγκομιδή μειώθηκε στο μισό πέρυσι», όπως αναφέρει η Wall Street Journal.
Ακριβό καλαμπόκι στις χώρες της Νότιας Αφρικής
Πολύ πιο δραματικές από το ακριβό ελαιόλαδο, ωστόσο, είναι οι επιπτώσεις των ακραίων καιρικών συνθηκών στη συγκομιδή καλαμποκιού στη Ζάμπια, την Μποτσουάνα και τη Ζιμπάμπουε. Σύμφωνα με το Bloomberg, οι τρεις χώρες της νότιας Αφρικής κατέγραψαν τον ξηρότερο Φεβρουάριο των τελευταίων δεκαετιών. Στη Ζάμπια, περίπου το 45% της καλλιεργούμενης γης καταστράφηκε και το κόστος των σιτηρών αυξήθηκε κατά 76% τον Φεβρουάριο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Στη Ζιμπάμπουε, οι τιμές αυξήθηκαν με παρόμοιο ρυθμό. Η κυβέρνηση της χώρας προειδοποιεί ότι η φετινή συγκομιδή θα μπορούσε να είναι μόνο η μισή από την περσινή. Η ξηρασία επηρεάζει, επίσης, τη συγκομιδή αραβοσίτου στη Νότια Αφρική. Η μοντελοποίηση της Νοτιοαφρικανικής Κεντρικής Τράπεζας δείχνει ότι οι σοβαρές συνθήκες ξηρασίας θα μπορούσαν να προσθέσουν τρεις έως οκτώ ποσοστιαίες μονάδες στον πυρήνα του πληθωρισμού.
Ωστόσο, αυτές οι αποτυχίες των καλλιεργειών δεν έχουν εκτεταμένες τοπικές επιπτώσεις. Τα προθεσμιακά συμβόλαια καλαμποκιού που διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης του Σικάγο υποχώρησαν κατά περισσότερο από το ένα τρίτο πέρυσι.
Οι τιμές για το σιτάρι και τη σόγια μειώθηκαν, επίσης, κατά παρόμοιο ποσό. «Οι καιρικές συνθήκες για τα γεωργικά προϊόντα είναι επί του παρόντος καλές», λέει ο Κάρλος Μέρα (Carlos Mera), αναλυτής γεωργικών προϊόντων στη Rabobank.
Ισχυρές σοδειές σόγιας αναμένονται στη Νότια Αμερική, την κύρια περιοχή καλλιέργειας, ενώ και στις ΗΠΑ αναμένονται καλές σοδειές. «Το ίδιο ισχύει και για το σιτάρι, για το οποίο αναμένονται πολύ καλές συγκομιδές στη Ρωσία και τις ΗΠΑ».
Το έλλειμμα στο κακάο έχει συστημικούς λόγους
Ωστόσο, η κατάσταση είναι διαφορετική στη Νότια Ασία, την Αυστραλία και την Ινδία. Οι χώρες αυτές επηρεάζονται από τις αρνητικές επιπτώσεις του Ελ Νίνιο.
Το καιρικό φαινόμενο περιλαμβάνει ασυνήθιστα ωκεάνια ρεύματα στον Νότιο Ειρηνικό, τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα έντονες βροχοπτώσεις, αλλά και ασυνήθιστη ξηρασία και καταιγίδες, για παράδειγμα στη Νότια Αμερική, την περιοχή του Ειρηνικού και την Αφρική. Σύμφωνα με τη Mera, το Ελ Νίνιο έχει αντίκτυπο στη συγκομιδή ζάχαρης, για παράδειγμα.
Μακροχρόνιες περίοδοι ξηρασίας και ισχυρών βροχοπτώσεων έχουν, επίσης, επηρεάσει σοβαρά την καλλιέργεια κακάο στις δύο σημαντικότερες χώρες παραγωγής, την Ακτή Ελεφαντοστού και τη Γκάνα.
Ωστόσο, υπάρχουν και συστημικοί λόγοι για τις φτωχές σοδειές κακάο, εξηγεί ο Μέρα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γκάνα καθορίζουν μια σταθερή τιμή που λαμβάνουν οι αγρότες πριν από κάθε κύρια συγκομιδή τον Οκτώβριο. «Αυτό σημαίνει ότι δεν επωφελούνται από τις τρέχουσες τιμές ρεκόρ, γι’ αυτό και δεν αντιδρούν με την επέκταση της παραγωγής».
Σε κάθε περίπτωση: «Οι λιμοί και οι επισιτιστικές κρίσεις σχετίζονται σήμερα λιγότερο με το κλίμα παρά με τις συγκρούσεις», τονίζει ο Μέρα. Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή υπάρχει μια επισιτιστική κρίση στη Νιγηρία λόγω της υποτίμησης του νομίσματος και των εμφύλιων ταραχών.
Αυτό προκύπτει και από έκθεση του Δικτύου Πληροφόρησης για την Επισιτιστική Ασφάλεια (Food Security Information Network): Ο κύριος λόγος για τους λιμούς, για παράδειγμα στο Σουδάν, είναι οι στρατιωτικές συγκρούσεις. Ωστόσο, η έκθεση αποκαλύπτει ότι σε ορισμένες χώρες, οι επισιτιστικές κρίσεις οφείλονται άμεσα σε ακραίες καιρικές συνθήκες.
Η Ινδία συνεχίζει μόνη της
Οι αυξήσεις των τιμών για τα βασικά τρόφιμα είναι ιδιαίτερα σοβαρές – όπως το ρύζι, το οποίο κατά καιρούς έχει γίνει πολύ πιο ακριβό στο Χρηματιστήριο Συμβολαίων Μελλοντικής Εκπλήρωσης (futures) του Σικάγο.
Λόγω των κακών συγκομιδών, η Ινδία, η οποία είναι υπεύθυνη για το 40% των παγκόσμιων προμηθειών ρυζιού, επέβαλε πέρυσι περιορισμούς στις εξαγωγές ρυζιού.
Ο Μαγκνουζεύσκι εξηγεί ότι το τεστ αντοχής της ΕΕ έχει σχεδιαστεί για να αποτρέψει τέτοιες κοντόφθαλμες αντιδράσεις. «Το θέμα είναι να είμαστε προετοιμασμένοι σε περίπτωση κρίσης».
Ο γεωργικός οικονομολόγος Τάνγκερμαν τονίζει ότι: «Οι βραχυπρόθεσμες κρίσεις τροφίμων στις παγκόσμιες αγορές συχνά επιδεινώνονται από πολιτικές αντιδράσεις, όπως οι περιορισμοί ή οι απαγορεύσεις των εξαγωγών».
Κατά την άποψή του, ωστόσο, υπάρχει τρόπος να περιοριστεί ο κίνδυνος διακυμάνσεων στις τιμές των τροφίμων και στην προσφορά: Η ΕΕ θα μπορούσε να εγκρίνει τεχνολογίες γονιδιακής τροποποίησης που χρησιμοποιούνται ήδη σε άλλα μέρη του κόσμου, όπως στις ΗΠΑ. «Τα γονιδιακά ψαλίδια, για παράδειγμα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκτροφή φυτών που είναι πιο ανθεκτικά στην ξηρασία ή στα παράσιτα».
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163