Το παγκόσμιο πλεόνασμα αποταμιεύσεων το οποίο «έχτισε» ο κάποτε επικεφαλής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας (Fed), Μπεν Μπερνάνκι, στερεύει με αποτέλεσμα τα επιτόκια παγκοσμίως μπορεί να οδεύουν προς υψηλότερα επίπεδα, σε μακροπρόθεσμη κλίμακα, σύμφωνα με ανάλυση του Bloomberg.
Η γήρανση του πληθυσμού, ο αγώνας της κινεζικής οικονομίας να διατηρήσει την αναπτυξιακή πορεία της και η ολοένα και πιο κατακερματισμένη παγκόσμια οικονομία είναι μεταξύ των παραγόντων που απειλούν να μετατρέψουν το πλεόνασμα αποταμιεύσεων που εντόπισε ο πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) πριν από σχεδόν 20 χρόνια σε έλλειμμα.
Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με ορισμένους οικονομολόγους είναι μια αντιστροφή της τάσης δεκαετιών προς τη μείωση των επιτοκίων, καθώς οι δανειολήπτες από την Ουάσινγκτον αναγκάζονται να πληρώσουν για μια φθίνουσα προσφορά πλεονάζοντος μετρητού.
«Μπαίνουμε σε μια εποχή μεγαλύτερου γεωπολιτικού ανταγωνισμού και πιο συναλλακτικών οικονομικών σχέσεων» που θα συμπιέσει την παγκόσμια προσφορά αποταμιεύσεων, δήλωσε σε πρόσφατη ομιλία του ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι.
«Η καθοδική πίεση στα παγκόσμια πραγματικά επιτόκια που σημάδεψε μεγάλο μέρος της εποχής της παγκοσμιοποίησης θα πρέπει να αντιστραφεί».
Το 2005, ο Μπερνάνκι υποστήριξε ότι ο κόσμος ήταν πλημμυρισμένος από αποταμιεύσεις επειδή η Κίνα και άλλες αναδυόμενες αγορές δημιουργούσαν σκόπιμα συναλλαγματικά αποθέματα ως ασφάλεια έναντι μελλοντικών χρηματοπιστωτικών κρίσεων. Οι εξαγωγείς πετρελαίου είχαν επίσης περισσότερα χρήματα για να επενδύσουν, χάρη στην άνοδο των τιμών της ενέργειας.
Το αποτέλεσμα: Πιέσεις προς τα κάτω στα μακροπρόθεσμα επιτόκια σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. (Ο Μπερνάνκι αρνήθηκε να σχολιάσει για το άρθρο αυτό).
Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν χωριστά από τον ιδρυτή της Hanover Provident, Ρόμπερτ Ντάγκερ (Robert Dugger) και από τους οικονομολόγους της Fed στο Σικάγο, Ρόμπερτ Μπάρσκι (Robert Barsky) και Μάθιου Ίστον (Matthew Easton) δείχνουν ότι ο «πληθωρισμός» των αποταμιεύσεων κορυφώθηκε πριν από μερικά χρόνια.
Ο αντίκτυπός του, όμως, καλύφθηκε από τις ιδιαίτερα εύκολες πολιτικές που ακολούθησαν η Fed και άλλες κεντρικές τράπεζες μετά την οικονομική κρίση του 2007-09. Η πανδημία προκάλεσε στη συνέχεια ακόμη μεγαλύτερη εισροή μετρητών από τις νομισματικές και δημοσιονομικές αρχές, καθώς πάλευαν να κρατήσουν τις οικονομίες τους όρθιες.
Τώρα, με τις κεντρικές τράπεζες να μειώνουν τις παρεμβάσεις στις παγκόσμιες αγορές ομολόγων, οι επιπτώσεις της ύφεσης της αποταμιευτικής δεξαμενής αρχίζουν να φαίνονται. Ο Τζούλιαν Μπρίτζεν (Julian Brigden), συνιδρυτής της Macro Intelligence 2 Partners, βλέπει την αύξηση των πραγματικών αποδόσεων και το υψηλότερο “term premium” στα αμερικανικά κρατικά ομόλογα ως αντανάκλαση αυτού του φαινομένου.
Ο Μπρίτζεν (Brigden) αναμένει ότι τα επιτόκια θα ανέβουν τα επόμενα χρόνια καθώς οι γηράσκουσες κοινωνίες θα ξοδεύουν τις αποταμιεύσεις τους, ανεβάζοντας αυτό που υπολογίζει ως δίκαιη αξία για το 10ετές κρατικό ομόλογο σε περίπου 8% περίπου μέχρι το 2050 από περίπου 3% τώρα.
«Έχουμε θεωρήσει τους εαυτούς μας ως δομικά ομόλογα για τα επόμενα 30 χρόνια», είπε.
Πολιτικά βιώσιμο
Ο ρόλος της Κίνας ως μεγάλου προμηθευτή αποταμιεύσεων στον υπόλοιπο κόσμο μπορεί επίσης να μειωθεί, καθώς δέχεται πιέσεις από τις ΗΠΑ σε διάφορα εμπορικά και τεχνολογικά μέτωπα.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει ότι οι αποταμιεύσεις της Κίνας θα μειωθούν στο 42,4% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της το 2028 από πάνω από 44% πέρυσι και 45,7% το 2022, καθώς το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της συρρικνώνεται.
Επιχειρηματικά και οικονομικά μοντέλα όπως της Κίνας που βασίζονται σε μεγάλα εμπορικά πλεονάσματα «μπορεί να μην είναι πλέον πολιτικά βιώσιμα», δήλωσε ο Ντράγκι σε συνάντηση της Εθνικής Ένωσης Οικονομικών Επιχειρήσεων στις 15.2.2024. «Αυτή η αλλαγή στις διεθνείς σχέσεις θα επηρεάσει την παγκόσμια προσφορά αποταμιεύσεων.»
Η πρώτη αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Τζίτα Κόπιναθ (Gita Gopinath), προειδοποίησε για τον κίνδυνο ενός νέου ψυχρού πολέμου, αυτή τη φορά με αντιμέτωπες τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, τις ΗΠΑ και την Κίνα.
«Οι απειλές για την ελεύθερη ροή κεφαλαίων και αγαθών έχουν ενταθεί καθώς οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι έχουν αυξηθεί», δήλωσε σε ομιλία της στην Κολομβία τον Δεκέμβριο.
Ο Ντράγκι υποστήριξε ότι αυτό θα πριμοδοτήσει τον συντονισμό μεταξύ των δημοσιονομικών και των ανεξάρτητων φορέων χάραξης νομισματικής πολιτικής, που μέχρι τώρα παρατηρούνταν μόνο σε οικονομικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως η πανδημία.
Σε ένα περιβάλλον περιορισμένων αποταμιεύσεων, οι κυβερνήσεις θα προσπαθήσουν να χρηματοδοτήσουν φιλόδοξα προγράμματα όπως η μετάβαση σε καθαρές μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ενώ οι κεντρικές τράπεζες θα είναι σε επιφυλακή για τον κίνδυνο ότι μια τέτοια αύξηση των δαπανών θα μπορούσε να προκαλέσει έκρηξη του πληθωρισμού.
Η επιθυμία για έναν τέτοιο ενισχυμένο συντονισμό επεκτείνεται και στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, όπου η αύξηση των αποδόσεων ωθεί ήδη το κόστος των επιτοκίων της κυβέρνησης σε επίπεδα ρεκόρ.
«Σε έναν κόσμο εντεινόμενου ανταγωνισμού για τις περιορισμένες αποταμιεύσεις, η επιτυχία θα απαιτήσει από τη Fed και το Κογκρέσο να δώσουν προσοχή στη διαθεσιμότητα της παγκόσμιας αποταμίευσης και να συνεργαστούν ανοιχτά και συνεχώς», δήλωσε ο Dugger.
Δεν είναι όλοι οι οικονομολόγοι πεπεισμένοι ότι η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται σε μια νέα εποχή υψηλότερων επιτοκίων. Ναι, οι κοινωνίες γερνούν. Αλλά οι άνθρωποι γενικά ζουν επίσης περισσότερο. Αυτό ωθεί τους ηλικιωμένους να ξοδεύουν τις αποταμιεύσεις τους πιο συνετά και τους νέους να αποταμιεύουν ακόμη περισσότερα για τη συνταξιοδότηση, δήλωσε ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Μορίς Όμπστφελντ (Maurice Obstfeld).
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Fed, από την πλευρά τους, έχουν αρχίσει να εξετάζουν το ενδεχόμενο ότι το λεγόμενο ουδέτερο επιτόκιο -το επιτόκιο που δεν ωθεί ούτε περιορίζει την οικονομία- μπορεί να είναι υψηλότερο από ό,τι πριν από την πανδημία. Αλλά η προσοχή τους είναι κυρίως εσωτερική, καθώς αναλογίζονται την ανθεκτικότητα της αμερικανικής οικονομικής δραστηριότητας απέναντι σε απότομα υψηλότερα επιτόκια.
Ο Dugger υποστηρίζει ότι δεν μπορούν να αγνοήσουν τι συμβαίνει παγκοσμίως. «Η Fed δεν θα μπορέσει να ωθήσει τα αμερικανικά επιτόκια κάτω από τα παγκόσμια επίπεδα χωρίς να διακινδυνεύσει υψηλότερο πληθωρισμό – το “υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα” σημαίνει αυτό που λέει», δήλωσε.