Αλλαγές στο «καθεστώς» καθορισμού του κατώτατου μισθού αναμένεται να φέρει προς το τέλος του 2024 η ενσωμάτωση ευρωπαϊκής κοινοτικής οδηγίας.
Ο λόγος για την Κοινοτική Οδηγία 2022/2041 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην ΕΕ (19/10/22), την οποία οφείλει να ενσωματώσει η Ελλάδα στο εθνικό δίκαιο της, με σχετική νομοθετική πρωτοβουλία.
Σύμφωνα με την εν λόγω οδηγία τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν ενδεικτικές τιμές αναφοράς (για τον κατώτατο μισθό) που χρησιμοποιούνται συνήθως σε διεθνές επίπεδο, όπως το 60 % του ακαθάριστου διάμεσου μισθού και το 50 % του ακαθάριστου μέσου μισθού, και/ή ενδεικτικές τιμές αναφοράς που χρησιμοποιούνται σε εθνικό επίπεδο.
Ασφαλείς πληροφορίες του newsit.gr από αρμόδια υπηρεσιακά στελέχη του Υπουργείου Εργασίας αναφέρουν πως η εν λόγω πρωτοβουλία προγραμματίζεται για το φθινόπωρο του 2024.
Βασικά σημεία της κοινοτικής οδηγίας την οποία θα ενσωματώσει η Ελλάδα είναι τα εξής:
Στο 80% η συνδικαλιστική “κάλυψη”
Κάθε κράτος – μέλος της ΕΕ στο οποίο το ποσοστό της κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις υπολείπεται του κατώτατου ορίου του 80 % θεσπίζει πλαίσιο με τους αναγκαίους πρόσφορους όρους για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, είτε με νόμο κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους είτε με συμφωνία με αυτούς. Το εν λόγω κράτος μέλος εκπονεί, επίσης, σχέδιο δράσης για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Το κράτος μέλος εκπονεί αυτό το σχέδιο δράσης κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους ή σε συμφωνία με αυτούς ή, κατόπιν κοινού αιτήματος των κοινωνικών εταίρων, ως προϊόν συμφωνίας μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Το σχέδιο δράσης ορίζει σαφές χρονοδιάγραμμα και συγκεκριμένα μέτρα για τη σταδιακή αύξηση του ποσοστού κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις, με πλήρη σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων. Το κράτος μέλος θα πρέπει να επανεξετάζει τακτικά το σχέδιο δράσης του και να το επικαιροποιεί, εάν είναι απαραίτητο. Όταν ένα κράτος μέλος επικαιροποιεί το σχέδιο δράσης του, το κάνει κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους ή σε συμφωνία με αυτούς ή, κατόπιν κοινού αιτήματος των κοινωνικού εταίρων, ως προϊόν συμφωνίας μεταξύ τους. Σε κάθε περίπτωση, το εν λόγω σχέδιο δράσης επανεξετάζεται τουλάχιστον ανά πενταετία. Το σχέδιο δράσης και τυχόν επικαιροποιήσεις του δημοσιοποιούνται και κοινοποιούνται στην Επιτροπή.
Τα κράτη – μέλη με νόμιμους κατώτατους μισθούς θεσπίζουν τις αναγκαίες διαδικασίες για τον καθορισμό και την επικαιροποίηση των νόμιμων κατώτατων μισθών. Ο εν λόγω καθορισμός και η επικαιροποίηση διέπονται από κριτήρια που καθορίζονται ώστε να συμβάλλουν στην επάρκειά τους, με στόχο την επίτευξη αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου, τη μείωση της φτώχειας των εργαζομένων, καθώς και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής και της κοινωνικής σύγκλισης προς τα πάνω, και τη μείωση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των φύλων. Τα κράτη μέλη καθορίζουν τα εν λόγω κριτήρια σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές τους, με σχετικό εθνικό δίκαιο, με αποφάσεις των αρμόδιων φορέων τους ή με τριμερείς συμφωνίες. Τα κριτήρια καθορίζονται κατά τρόπο σαφή. Τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίζουν ως προς τη σχετική βαρύτητα των κριτηρίων αυτών λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες τους.
Ο κατώτατος θα πρέπει να ανέρχεται στο 60% του ακαθάριστου διάμεσου μισθού
Τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν ενδεικτικές τιμές αναφοράς για την καθοδήγηση της εκτίμησής τους ως προς την επάρκεια των νόμιμων κατώτατων μισθών. Για τον σκοπό αυτό, μπορούν να χρησιμοποιούν ενδεικτικές τιμές αναφοράς που χρησιμοποιούνται συνήθως σε διεθνές επίπεδο, όπως το 60 % του ακαθάριστου διάμεσου μισθού και το 50 % του ακαθάριστου μέσου μισθού, και/ή ενδεικτικές τιμές αναφοράς που χρησιμοποιούνται σε εθνικό επίπεδο.
Όταν τα κράτη μέλη προβλέπουν διαφορετικά επίπεδα νόμιμου κατώτατου μισθού για συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων ή κρατήσεις οι οποίες μειώνουν την καταβαλλόμενη αμοιβή σε επίπεδο χαμηλότερο εκείνου του σχετικού νόμιμου κατώτατου μισθού, διασφαλίζουν ότι οι εν λόγω διαφοροποιήσεις και κρατήσεις τηρούν τις αρχές της απαγόρευσης των διακρίσεων και της αναλογικότητας, η οποία περιλαμβάνει την επιδίωξη θεμιτού στόχου.
Καμία διάταξη της παρούσας οδηγίας δεν ερμηνεύεται ως επιβάλλουσα στα κράτη μέλη την υποχρέωση να εισάγουν διαφοροποιήσεις στους νόμιμους κατώτατους μισθούς ή κρατήσεις από τους νόμιμους κατώτατους μισθούς.
Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε οι κοινωνικοί εταίροι να συμμετέχουν στον καθορισμό και την επικαιροποίηση των νόμιμων κατώτατων μισθών με έγκαιρο και αποτελεσματικό τρόπο που προβλέπει την προαιρετική συμμετοχή τους στις συζητήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, μεταξύ άλλων μέσω συμμετοχής τους στα συμβουλευτικά όργανα.
Τα κράτη μέλη, με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, λαμβάνουν, κατά περίπτωση, τα ακόλουθα μέτρα για τη βελτίωση της πραγματικής πρόσβασης των εργαζομένων σε προστασία με τη μορφή νόμιμου κατώτατου μισθού, συμπεριλαμβανομένης, κατά περίπτωση, της ενίσχυσης της επιβολής της:
α) προβλέπουν αποτελεσματικούς και αναλογικούς ελέγχους και επιτόπιες επιθεωρήσεις που δεν εισάγουν διακρίσεις και που διενεργούνται από τις επιθεωρήσεις εργασίας ή τα όργανα που είναι αρμόδια για την επιβολή των νόμιμων κατώτατων μισθών·
β) αναπτύσσουν τις ικανότητες των αρχών επιβολής των κανόνων, ιδίως με την παροχή κατάρτισης και κατευθυντήριων οδηγιών, με σκοπό την προδραστική στόχευση και τη δίωξη των μη συμμορφούμενων εργοδοτών.
Τα κράτη μέλη λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίζουν ότι, κατά την ανάθεση και την εκτέλεση δημόσιων συμβάσεων ή συμβάσεων παραχώρησης, οι οικονομικοί φορείς και οι υπεργολάβοι τους συμμορφώνονται με τις ισχύουσες υποχρεώσεις όσον αφορά τους μισθούς, το συνδικαλιστικό δικαίωμα και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό των μισθών, τις ισχύουσες υποχρεώσεις στον τομέα του κοινωνικού και εργατικού δικαίου που θεσπίζεται από το ενωσιακό δίκαιο, το εθνικό δίκαιο, τις συλλογικές συμβάσεις ή τις διατάξεις του διεθνούς κοινωνικού και εργατικού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων της σύμβασης αριθ. 87 (1948) της ΔΟΕ περί συνδικαλιστικής ελευθερίας και προστασίας συνδικαλιστικού δικαιώματος και της σύμβασης αριθ. 98 (1949) της ΔΟΕ περί εφαρμογής των αρχών του δικαιώματος οργανώσεως και συλλογικής διαπραγματεύσεως.
Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίσουν την εφαρμογή αποτελεσματικών εργαλείων συλλογής δεδομένων για την παρακολούθηση της προστασίας με τη μορφή κατώτατου μισθού.
Τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή, ανά διετία, πριν από την 1η Οκτωβρίου του έτους υποβολής της έκθεσης, έκθεση με τα ακόλουθα δεδομένα και πληροφορίες:
α) το ποσοστό και την εξέλιξη της κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις·
β) ως προς τους νόμιμους κατώτατους μισθούς:
– το επίπεδο του νόμιμου κατώτατου μισθού και το ποσοστό των εργαζομένων που καλύπτονται από αυτόν·
– περιγραφή των υφισταμένων διαφοροποιήσεων και κρατήσεων και των λόγων για την εισαγωγή τους, καθώς και το ποσοστό των εργαζομένων που καλύπτονται από διαφοροποιήσεις, εφόσον υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα·
γ) ως προς την προστασία με τη μορφή κατώτατου μισθού η οποία παρέχεται μόνο από συλλογικές συμβάσεις:
– τα χαμηλότερα επίπεδα απολαβών που καθορίζονται από συλλογικές συμβάσεις που καλύπτουν τους χαμηλόμισθους ή εκτίμηση αυτών, εάν οι αρμόδιες εθνικές αρχές δεν έχουν στη διάθεσή τους ακριβή στοιχεία, και το ποσοστό των εργαζομένων που καλύπτονται από αυτές ή εκτίμηση αυτών, εάν οι αρμόδιες εθνικές αρχές δεν έχουν στη διάθεσή τους ακριβή στοιχεία·
-το επίπεδο των μισθών που καταβάλλονται σε εργαζομένους που δεν καλύπτονται από συλλογική σύμβαση και τη σχέση του με το επίπεδο των μισθών που καταβάλλονται σε εργαζομένους που καλύπτονται από συλλογική σύμβαση.
Τα κράτη μέλη που υπέχουν τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων υποχρεούνται να αναφέρουν τα προβλεπόμενα στοιχεία που τουλάχιστον όσον αφορά τις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις, τις συλλογικές συμβάσεις για συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή και άλλες συλλογικές συμβάσεις με πολλούς εργοδότες, συμπεριλαμβανομένων των συλλογικών συμβάσεων που έχουν αναγορευθεί καθολικά εφαρμοστέες.
Τα κράτη μέλη παρέχουν τα στατιστικά στοιχεία και τις πληροφορίες που αναφέρονται στην παρούσα παράγραφο με ανάλυση ανά φύλο, ηλικία, αναπηρία ή μη, μέγεθος εταιρείας και κλάδο, εφόσον είναι διαθέσιμα.
Η πρώτη έκθεση καλύπτει τα έτη 2021, 2022 και 2023 και υποβάλλεται έως την 1η Οκτωβρίου 2025. Τα κράτη μέλη μπορούν να παραλείψουν στατιστικά στοιχεία και πληροφορίες που δεν είναι διαθέσιμα πριν από τις 15 Νοεμβρίου 2024.
Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι πληροφορίες σχετικά με τους νόμιμους κατώτατους μισθούς, καθώς και την προστασία με τη μορφή κατώτατου μισθού που παρέχεται από καθολικά εφαρμοστέες συλλογικές συμβάσεις, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών σχετικά με τους μηχανισμούς έννομης προστασίας, είναι διαθέσιμες στο κοινό, όπου είναι αναγκαίο, στην πλέον σχετική γλώσσα, όπως καθορίζεται από το κράτος μέλος, με τρόπο ολοκληρωμένο και εύκολα προσβάσιμο, μεταξύ άλλων στα άτομα με αναπηρία.
Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι, χωρίς να θίγονται οι ειδικές μορφές επανόρθωσης και επίλυσης διαφορών που τυχόν προβλέπονται σε συλλογικές συμβάσεις, οι εργαζόμενοι, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των οποίων η σχέση εργασίας έχει λήξει, έχουν πρόσβαση σε αποτελεσματικό, έγκαιρο και αμερόληπτο μηχανισμό επίλυσης διαφορών και δικαίωμα σε επανόρθωση, σε περίπτωση προσβολής των δικαιωμάτων που σχετίζονται με τον νόμιμο κατώτατο μισθό ή με την προστασία με τη μορφή κατώτατου μισθού, όταν τα δικαιώματα αυτά προβλέπονται στο εθνικό δίκαιο ή σε συλλογικές συμβάσεις.
Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για την προστασία των εργαζομένων και των εκπροσώπων εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων που είναι μέλη ή εκπρόσωποι συνδικαλιστικών οργανώσεων, από κάθε δυσμενή μεταχείριση από τον εργοδότη και από οποιεσδήποτε δυσμενείς συνέπειες που έχουν ως αιτία την υποβολή καταγγελίας στον εργοδότη ή την κίνηση οποιασδήποτε διαδικασίας με σκοπό την επιβολή της συμμόρφωσης σε περίπτωση προσβολής δικαιωμάτων που σχετίζονται με την προστασία με τη μορφή κατώτατου μισθού τα οποία προβλέπονται στο εθνικό δίκαιο ή σε συλλογικές συμβάσεις.
Τα κράτη μέλη θεσπίζουν κανόνες σχετικά με τις κυρώσεις που επιβάλλονται στις περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας, εφόσον τα εν λόγω δικαιώματα και υποχρεώσεις προβλέπονται από το εθνικό δίκαιο ή από συλλογικές συμβάσεις. Σε κράτη μέλη όπου δεν υφίστανται νόμιμοι κατώτατοι μισθοί, οι εν λόγω κανόνες ενδέχεται να περιλαμβάνουν ή να περιορίζονται σε μνεία σε αποζημίωση και/ή συμβατικές κυρώσεις που προβλέπονται, κατά περίπτωση, σε κανόνες για την εφαρμογή συλλογικών συμβάσεων. Οι προβλεπόμενες κυρώσεις είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές.
Έως τις 15 Νοεμβρίου 2029, η Επιτροπή, έπειτα από διαβούλευση με τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους σε επίπεδο Ένωσης, διεξάγει αξιολόγηση της παρούσας οδηγίας. Ακολούθως, η Επιτροπή υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση εξέτασης της εφαρμογής της παρούσας οδηγίας και προτείνει, στο μέτρο που ενδείκνυται, νομοθετικές τροποποιήσεις.
Η παρούσα οδηγία δεν αποτελεί βάσιμο λόγο για την υποβάθμιση του γενικού επιπέδου προστασίας που ήδη παρέχεται στους εργαζομένους εντός των κρατών μελών, ιδίως όσον αφορά τη μείωση ή την κατάργηση των κατώτατων μισθών.
Η παρούσα οδηγία δεν θίγει το προνόμιο των κρατών μελών να εφαρμόζουν ή να θεσπίζουν νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις που είναι ευνοϊκότερες για τους εργαζομένους ή να ενθαρρύνουν ή να επιτρέπουν την εφαρμογή συλλογικών συμβάσεων που είναι ευνοϊκότερες για τους εργαζομένους. Δεν θεωρείται ότι αποτρέπει τα κράτη μέλη από το να αυξήσουν τους νόμιμους κατώτατους μισθούς.
Η παρούσα οδηγία δεν θίγει οποιαδήποτε δικαιώματα που παρέχονται στους εργαζομένους από άλλες νομικές πράξεις της Ένωσης.
Συμμόρφωση του εθνικού δικαίου έως τις 15 Νοεμβρίου 2024
Τα κράτη μέλη θεσπίζουν τις αναγκαίες διατάξεις για να συμμορφωθούν με την παρούσα οδηγία το αργότερο έως τις 15 Νοεμβρίου 2024. Ενημερώνουν αμέσως την Επιτροπή σχετικά.
Οι διατάξεις αυτές, όταν θεσπίζονται από τα κράτη μέλη, περιέχουν αναφορά στην παρούσα οδηγία ή συνοδεύονται από την αναφορά αυτή κατά την επίσημη δημοσίευσή τους. Ο τρόπος της παραπομπής αυτής καθορίζεται από τα κράτη μέλη.
Τα κράτη μέλη ανακοινώνουν στην Επιτροπή το κείμενο των ουσιωδών διατάξεων εθνικού δικαίου τις οποίες θεσπίζουν στον τομέα που διέπει η παρούσα οδηγία.
Τα κράτη μέλη λαμβάνουν, σύμφωνα με το εθνικό τους δίκαιο και την εθνική πρακτική, τα δέοντα μέτρα για να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων με στόχο την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας. Προς τούτο, μπορούν να αναθέσουν στους κοινωνικούς εταίρους την ανωτέρω εφαρμογή, εν όλω ή εν μέρει, μεταξύ άλλων όσον αφορά την κατάρτιση σχεδίου δράσης, εφόσον οι κοινωνικοί εταίροι το ζητήσουν από κοινού. Στην περίπτωση αυτή, τα κράτη μέλη λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσουν ότι οι υποχρεώσεις που καθορίζει η παρούσα οδηγία τηρούνται ανά πάσα στιγμή.