Το αυστριακό μοντέλο της κοινωνικής στέγης προτείνει με άρθρο του σήμερα (24.07.24) στην πλατφόρμα του K-Report, ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ, Γιάννης Παναγόπουλος.
Συγκεκριμένα, αναφέρει “μοντέλα προσφοράς κοινωνικής κατοικίας υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη”, τονίζει ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ σε σχέση με το καυτό ζήτημα της κοινωνικής στέγης. Ο ίδιος επισημαίνει πως “ιδίως αυτό της Αυστρίας και ειδικότερα της Βιέννης αποκαλύπτει πόσα σημαντικά μπορούν να πραγματοποιηθούν στη χώρα μας και μάλιστα μακριά από λογικές «γκέτο» που σε προηγούμενες δεκαετίες υπήρξαν”.
Ο κος Παναγόπουλος επισημαίνει, επίσης, πως “υπάρχουν δημόσιοι πόροι (σε χρήμα και γη), υπάρχει η δυνατότητα άντλησης πόρων από το RRF (Ταμείο Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης), όπως έκανε η Ισπανία και η Πορτογαλία. Επισημαίνεται ότι οι απαιτούμενες παρεμβάσεις χρειάζεται να πραγματοποιηθούν με κανόνες και με τον συντονισμό και την ηγεσία ενός υπό δημόσιο έλεγχο φορέα ιδιωτών κατασκευαστών”.
Ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ επισημαίνει, επίσης, πως “για να μη γίνει η γνωστή σπέκουλα με το «λεφτά υπάρχουν…» υπενθυμίζω ότι η δια μνημονιακού νόμου κατάργηση του Ο.Ε.Κ (Οργανισμός Εργατικής Κατοικία)ς και της Εργατικής Εστίας και η συγχώνευσή τους στον τέως ΟΑΕΔ (νυν ΔΥΠΑ) έχει σήμερα στους σχετικούς λογαριασμούς σωρεύσει αποθεματικά άνω των 1,5 δισ. ευρώ. Πόροι που (φευ!) τροφοδοτούν προγράμματα που οδηγούν στην πληθωριστική έξαρση και στην αγορά – ενοικίαση κατοικίας”.
Το αυστριακό μοντέλο
Η Βιέννη θεωρείται μια από τις πιο βιώσιμες και ταυτόχρονα πιο προσιτές πρωτεύουσες της Ευρώπης, καθώς η κοινωνική στέγαση καθιστά κάτι τέτοιο εφικτό, σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ του γερμανικού δικτύου ZDF.
Η Βιέννη είναι παγκοσμίως γνωστή για την επιτυχημένη προσέγγισή της στην κοινωνική στέγαση, η οποία ξεκίνησε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά την περίοδο από το 1919 έως το 1934, γνωστή ως «Κόκκινη Βιέννη», η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της πόλης ανέπτυξε μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τη δημιουργία οικονομικά προσιτών κατοικιών για τον γενικό πληθυσμό. Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου κατασκευάστηκαν 65.000 διαμερίσματα στη Βιέννη.
Η έννοια της δημοτικής κατοικίας, στην οποία η ίδια η πόλη της Βιέννης ενεργούσε ως εργολάβος και κατασκεύαζε οικονομικά προσιτές κατοικίες για τους πολίτες της, συνέβαλε στο να αναγνωριστεί η Βιέννη παγκοσμίως ως πρωτοπόρος στην κατασκευή κοινωνικών κατοικιών.
Προσιτά και ελκυστικά διαμερίσματα στη Βιέννη
Αυτά τα διαμερίσματα δεν είναι μόνο οικονομικά προσιτά, αλλά συχνά προσφέρουν και υψηλή ποιότητα ζωής με χώρους πρασίνου, παιδικές χαρές και άλλες κοινόχρηστες εγκαταστάσεις.
Από το 1919, έχουν ολοκληρωθεί 220.000 δημοτικά διαμερίσματα για περισσότερους από 600.000 κατοίκους.
Επιπλέον, άλλα 200.000 διαμερίσματα έχουν επιδοτηθεί: Πρόκειται για διαμερίσματα που κατασκευάστηκαν από μη κερδοσκοπικούς κατασκευαστές ακινήτων και λαμβάνουν επιδοτήσεις από την πόλη της Βιέννης.
Ο σοσιαλδημοκράτης δήμαρχος της Βιέννης, Μίχαελ Λούντβιχ, ο οποίος ήταν και ο ίδιος επικεφαλής της υπηρεσίας στέγασης στη Βιέννη, είναι εμφανώς υπερήφανος για την εκατό και πλέον ετών παράδοση της κατασκευής κοινωνικών κατοικιών στην πρωτεύουσα της Αυστρίας, δηλώνοντας πως “το κλειδί είναι σίγουρα η πολιτική συνέχεια. Με εξαίρεση τη φασιστική εποχή, υπήρχαν πάντα σοσιαλδημοκράτες δήμαρχοι με ιδιαίτερη έμφαση στη στέγαση”.
Ο ίδιος συμπλήρωσε πως «εν μέρει επειδή η κατάσταση της στέγασης στη Βιέννη ήταν ιδιαίτερα άσχημη κατά τη διάρκεια της μοναρχίας, αποφασίστηκε μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο να δοθεί ιδιαίτερη πολιτική έμφαση σε αυτό. Και έχουμε μια ολόκληρη σειρά από μέσα που υποστηρίζουν τον σκοπό αυτό, δηλαδή ένα πολύ υψηλό απόθεμα δημοτικών κατοικιών, επιδοτούμενων και επομένως προσιτών κατοικιών. Έτσι, πάνω από το 62% τοις εκατό του πληθυσμού της Βιέννης ζουν σε ένα από αυτά τα οικονομικά προσιτά διαμερίσματα.
Το 2024, εκτιμάται ότι πάνω από 600.000 Βιεννέζοι ζουν σε δημοτικές κατοικίες. Ο αριθμός αυτός καταδεικνύει τη σημασία αυτού του μοντέλου στέγασης για την πόλη και τους κατοίκους της. Η δημοτική κατοικία δεν είναι μόνο ένας τόπος κατοικίας, αλλά και ένα σημαντικό μέρος του κοινωνικού ιστού της Βιέννης, προωθώντας την ποικιλομορφία και τη συνοχή. Οι δημοτικές κατοικίες βρίσκονται σε όλες τις συνοικίες της Βιέννης, από τις αριστοκρατικές μέχρι τις εργατικές συνοικίες, γεγονός που έχει επίσης ως αποτέλεσμα να μην υπάρχουν στη Βιέννη κοινωνικές εστίες, όπως σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Η ιστορία
Η κοινωνική στέγαση στην Αυστρία αναφέρεται στην επιδοτούμενη από το κράτος κατασκευή κατοικιών, ιδίως για κοινωνικές ομάδες που δεν μπορούν να καλύψουν τις στεγαστικές τους ανάγκες στην ελεύθερη αγορά κατοικίας.
Από τις αρχές του 20ού αιώνα (π.χ. μέσω του Ταμείου Στεγαστικής Βοήθειας – Wohnungsfürsorgefonds), αλλά κυρίως στις δεκαετίες του 1920 και των αρχών του 1930 και μεταξύ των δεκαετιών 1950 και 1970, κατασκευάστηκαν στις αυστριακές πόλεις πολυάριθμα έργα κοινωνικής κατοικίας, που συνήθως ονομάζονται Gemeindebau (“Κοινοτικά Κτίρια”).
Συχνά επρόκειτο για αυλές με τέσσερις έως έξι ορόφους. Τα πιο πρόσφατα έργα κοινοτικής κατοικίας έχουν πιο ποικίλες μορφές.
Στη Βιέννη, για παράδειγμα, υπάρχουν τώρα διαμερίσματα του δήμου σε πολυώροφα κτίρια και στο Λιντς, το πρωτοποριακό έργο οικολογικής αστικής ανάπτυξης, Solar City, είναι επίσης ένα μη κερδοσκοπικό στεγαστικό έργο.
Το αυστριακό σύστημα παροχής κοινωνικής στέγασης χαρακτηρίζεται από μια στενή σχέση μεταξύ των επιδοτήσεων στέγασης και των δραστηριοτήτων των μη κερδοσκοπικών οικοδομικών ενώσεων βάσει του νόμου περί μη κερδοσκοπικής στέγασης (Wohnungsgemeinnützigkeitsgesetz), οι οποίες λαμβάνουν φορολογικές ελαφρύνσεις μέσω του καθεστώτος της μη κερδοσκοπικής στέγασης και είναι προνομιακοί αποδέκτες επιδοτήσεων στέγασης, αλλά υπόκεινται σε κανόνες σχετικά με τα ευνοϊκά ενοίκια -ακόμη και μετά τη λήξη των επιδοτήσεων στέγασης- και τις συνεχείς νέες κατασκευές.
Επαναπροσανατολισμός της οικοδομικής εργασίας
Ενώ κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν τους δύο παγκόσμιους πολέμους του 20ού αιώνα, η παροχή κοινωνικής στέγασης βρισκόταν σε μεγάλο βαθμό στα χέρια των τοπικών αρχών, από τη δεκαετία του 1980 οι μη κερδοσκοπικές οικοδομικές ενώσεις στην Αυστρία ανέλαβαν όλο και περισσότερο το έργο της παροχής οικονομικά προσιτής στέγασης και της διαχείρισης της στέγασης για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.
Αν και ο Δήμος της Βιέννης, για παράδειγμα, εξακολουθεί να διαχειρίζεται περίπου 230.000 υφιστάμενα διαμερίσματα, το ποσοστό των διαμερισμάτων που κατασκευάστηκαν και διαχειρίζονται υπό μη κερδοσκοπικούς όρους ήταν πάνω από 20% το 2007, και περίπου 40% σε αστικά πολυώροφα κτίρια.
Στις μεσαίες και μικρές πόλεις, οι μη κερδοσκοπικές οικοδομικές ενώσεις αναλαμβάνουν σχεδόν αποκλειστικά τη διαχείριση των πρώην δημοτικών κατοικιών.
Οργάνωση της Ένωσης
Σε αντίθεση με τη Γερμανία, για παράδειγμα, ο τομέας των μη κερδοσκοπικών οικοδομικών συνεταιρισμών περιλαμβάνει σήμερα (2008) 193 εταιρείες, 101 από τις οποίες είναι στεγαστικοί συνεταιρισμοί. Οι παλαιότεροι από αυτούς τους στεγαστικούς συνεταιρισμούς χρονολογούνται από το 1895 και το 1907, και από το 1946 έχουν ενσωματωθεί – μαζί με τις μη κερδοσκοπικές εταιρείες – στην ομπρέλα του Αυστριακού Συνδέσμου Μη Κερδοσκοπικών Οικοδομικών Ενώσεων (Österreichischer Verband gemeinnütziger Bauvereinigungen, GBV-Verband). Ο συνολικός αριθμός των μη κερδοσκοπικών στεγαστικών ενώσεων στην Αυστρία ανέρχεται σε περίπου 815.000 διαμερίσματα (από το 2009) με τις νομικές μορφές 99 συνεταιρισμών, 81 εταιρειών περιορισμένης ευθύνης και 10 ανωνύμων εταιρειών.
Ο μη κερδοσκοπικός στεγαστικός τομέας της Αυστρίας εκπληρώνει μια σημαντική λειτουργία στο πλαίσιο της στρατηγικής για την προστασία του κλίματος που συζητείται παγκοσμίως, δηλαδή την εκπλήρωση του λεγόμενου στόχου του Κιότο. Με ένα τρέχον ετήσιο ποσοστό ανακαινίσεων και εκσυγχρονισμών για την εξοικονόμηση ενέργειας άνω του 5% στο απόθεμα ενοικιαζομένων κατοικιών, οι «μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί» υπερβαίνουν το στόχο τους και υπερτερούν σαφώς έναντι του ιδιωτικού τομέα στέγασης. Περίπου τα δύο τρίτα του μη κερδοσκοπικού στεγαστικού αποθέματος που χτίστηκε από τη δεκαετία του 1950 έχουν ήδη ανακαινιστεί τουλάχιστον μία φορά. Με τη βοήθεια των εξοικονομημένων κεφαλαίων και των δημόσιων επιδοτήσεων, έχει εξοικονομηθεί έως και το 70% των πόρων.
Για το σκοπό αυτό, η GBV βελτιώνει τα ενεργειακά πρότυπα περίπου 5.500 ιδιόκτητων διαμερισμάτων που διαχειρίζεται κάθε χρόνο.Η συνεχής ανακαίνιση των υφιστάμενων ακινήτων συμβάλλει στη διασφάλιση συνολικά 5.800 θέσεων εργασίας στον κατασκευαστικό και βοηθητικό κλάδο και στην εξοικονόμηση περίπου 45.000 τόνων εκπομπών CO2 κάθε χρόνο.
Ως αποτέλεσμα, ο κλάδος των μη κερδοσκοπικών κατοικιών έχει το υψηλότερο ποσοστό θερμικά ανακαινισμένων διαμερισμάτων. Σε σχέση με το στεγαστικό απόθεμα που κατασκευάστηκε πριν από το 1980, το μέσο ετήσιο ποσοστό ανακαίνισης στο δικό μας ενοικιαζόμενο στεγαστικό απόθεμα είναι 6% και 5% στον τομέα των κατοικιών που ιδιοκατοικούνται,
µετρηµένος σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες κτιρίων µέχρι το 2001
ηλικιακές κατηγορίες έως το 2001, είναι 3,1 % συνολικά- περίπου τριπλάσιο ποσοστό από το ποσοστό για τους εμπορικούς και ιδιωτικούς ιδιοκτήτες και τις ενώσεις ιδιοκτητών κατοικιών.
Ενεργειακή απόδοση
Το πρότυπο των κατοικιών χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό σε νεόδμητα και ανακαινισμένα συγκροτήματα κατοικιών. Ορισμένες στεγαστικές εταιρείες δοκιμάζουν επί του παρόντος τις δυνάμεις τους στην κατασκευή παθητικών κατοικιών. Στην Αυστρία έχουν κατασκευαστεί αρκετά ακίνητα επίδειξης με τη συμμετοχή μη κερδοσκοπικών οικοδομικών ενώσεων, και ο μεγαλύτερος πειραματικός χώρος της Ευρώπης για τεχνολογία κλιματισμού συμβατή με παθητικά σπίτια αναπτύσσεται επί του παρόντος στη Βιέννη, στην περιοχή «Eurogate», η οποία θα περιλαμβάνει περίπου 900 διαμερίσματα όταν ολοκληρωθεί.