To ελαιόλαδο αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της μεσογειακής διατροφής μας. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται ανάμεσα στις κύριες παραγωγικές χώρες μαζί με την Ισπανία και την Ιταλία που παράγουν εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο.
Οι ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου είναι, ήδη, γνωστές από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, δεδομένου ότι προσφέρει στον οργανισμό μας πολλαπλά οφέλη. Συγκεκριμένα, το ελαιόλαδο έχει αντιοξειδωτικές καθώς και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, θωρακίζοντας το σώμα μας από τις ελεύθερες ρίζες που προκαλούν βλάβες στα κύτταρα.
Χάρη στο κύριο μονοακόρεστο λιπαρό οξύ (ελαϊκό οξύ) που περιέχει το ελαιόλαδο, συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων HDL, που θεωρείται η «καλή» χοληστερίνη, με αποτέλεσμα να μας προστατεύει από καρδιακές παθήσεις. Παράλληλα, βοηθά στην πέψη, ενώ μπορεί να προστατεύσει την υγεία του εγκεφάλου και την μνήμη, καθώς επίσης και από τον διαβήτη τύπου 2, αλλά και από την ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Ωστόσο, υπάρχουν μερικοί μύθοι που αφορούν στο ελαιόλαδο, σύμφωνα με σχετική έρευνα που διενήργησε ο ΕΦΕΤ, γι αυτό το λόγο οφείλουμε να διασαφηνίσουμε ορισμένα στοιχεία με στόχο την καλύτερη ενημέρωση των καταναλωτών.
Μύθος 1ος : Όλα τα ελαιόλαδα που κυκλοφορούν στο λιανικό εμπόριο είναι εξαιρετικά παρθένα
Η κατηγορία στην οποία ανήκει το κάθε ελαιόλαδο πρέπει να αναγράφεται υποχρεωτικά σε εμφανές σημείο στην ετικέτα του, ώστε να οι καταναλωτές να γνωρίζουν την ποιότητα του. Βάσει της κείμενης νομοθεσίας, στο λιανικό εμπόριο μπορούν να διατίθενται οι ακόλουθες κατηγορίες : εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, παρθένο ελαιόλαδο και ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα και παρθένα ελαιόλαδα, καθώς επίσης και πυρηνέλαιο.
Mύθος 2ος: Αρκεί η μέτρηση της οξύτητας για την κατάταξη του ελαιόλαδου σε κατηγορίες
H κατάταξη στις κατηγορίες γίνεται μέσω μιας σειράς 13 ομάδων χημικών αναλύσεων και όχι μόνο με τη μέτρηση της οξύτητας του. Αναφορικά δε με το εξαιρετικό παρθένο και το παρθένο ελαιόλαδο γίνεται επιπλέον και οργανοληπτική αξιολόγηση τους.
Μύθος 3ος : Tην οξύτητα την καταλαβαίνουμε με τη γεύση
Η οξύτητα είναι μια παράμετρος που δεν μπορεί να μετρηθεί με τις αισθήσεις (οσμή, γεύση), αλλά μόνο με εργαστηριακές μεθόδους. Η πιπεράτη και πικάντικη γεύση αποτελούν ένδειξη παρουσίας πολυφαινολών (φαινολικών ενώσεων), ενός θετικού χαρακτηριστικού του εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου.
Μύθος 4ος : To σκούρο χρώμα είναι ενδεικτικό της ποιότητας
Το χρώμα του ελαιόλαδου κυμαίνεται από ανοιχτό κίτρινο έως σκούρο πράσινο, ανάλογα με παράγοντες όπως είναι η ποικιλία της ελιάς, η περιοχή όπου καλλιεργείται, το κλίμα και ο χρόνος συγκομιδής.
Μύθος 5ος: To ελαιόλαδο, όπως και το κρασί γίνεται καλύτερο με το χρόνο
Ο χρόνος ζωής του τυποποιημένου εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 9 και 18 μήνες και επηρεάζεται κατά κύριο λόγο από τις από τις συνθήκες αποθήκευσης. Μετά το άνοιγμα της συσκευασίας συνιστάται να καταναλώνεται μέσα σε 1-2 μήνες. Σε περιπτώσεις, βέβαια, που το νοικοκυριό χρησιμοποιεί το δικό του ελαιόλαδο, είναι απαραίτητο να αποθηκεύεται σε σκουρόχρωμους ή αδιαφανείς περιέκτες μικρού μεγέθους (βαρέλια, δοχεία), προκειμένου να μειώνεται η έκθεση του ελαιολάδου στο φως και στο οξυγόνο.
Μύθος 6ος: To ελαιόλαδο δεν είναι κατάλληλο λάδι για τηγάνισμα
Η παραπάνω πρόταση, ασφαλώς, και δεν ισχύει, καθώς το ελαιόλαδο -και ιδιαίτερα το εξαιρετικό παρθένο – είναι ανθεκτικό σε υψηλές θερμοκρασίες και, επομένως, κατάλληλο για τηγάνισμα. Και αυτό συμβαίνει διότι οξειδώνεται δύσκολα λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, αλλά και αντιοξειδωτικές ενώσεις (π.χ. πολυφαινόλες)
Παράλληλα, ο ΕΦΕΤ επισημαίνει και περαιτέρω πληροφορίες που πρέπει να λάβει υπόψη το καταναλωτικό κοινό για την προστασία του.
– Το χύμα ελαιόλαδο είναι προϊόν ανώνυμο και συνεπώς αγνώστου προέλευσης και ποιότητας. Αντίθετα, το τυποποιημένο ελαιόλαδο εμφιαλώνεται σε κατάλληλες συσκευασίες, ελέγχεται πριν την εμφιάλωση και η κατηγορία, του μαζί με άλλες πληροφορίες, αναγράφονται στην ετικέτα του.
– Η τιμή πώλησης του τυποποιημένου ελαιόλαδου σχετίζεται με την κατηγορία ποιότητας που ανήκει. Σε γενικές γραμμές, το κόστος ακολουθεί την κατάταξη ποιότητας : εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, παρθένο ελαιόλαδο, ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα και παρθένα ελαιόλαδα, πυρηνέλαιο. Όσο ψηλότερα στην κατηγορία, τόσο πιο ακριβό.
– Το ελαιόλαδο πρέπει να πωλείται στον τελικό καταναλωτή προσυσκευασμένο σε συσκευασίες μέγιστης χωρητικότητας πέντε λίτρων, οι οποίες πρέπει να είναι εφοδιασμένες με σύστημα ανοίγματος που να καταστρέφεται μετά την πρώτη χρήση του και να φέρουν ετικέτα με όλες τις υποχρεωτικές από τη νομοθεσία πληροφορίες.
– Το ελαιόλαδο πρέπει να αποθηκεύεται μακριά από το φως και τη θερμότητα
– Επιστημονικές έρευνες συνεχώς καταδεικνύουν τα οφέλη του ελαιόλαδου στην υγεία των ανθρώπων. Οι επιχειρήσεις που διακινούν/πωλούν ελαιόλαδο μπορούν να χρησιμοποιούν μόνο τους ισχυρισμούς υγείας, οι οποίοι είναι εγκεκριμένοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση (όπως για παράδειγμα ότι οι πολυφαινόλες συμβάλλουν στην προστασία των λιπιδίων του αίματος από το οξειδωτικό στρες) εφόσον πληρούνται οι όροι χρήσης τους.