Με τη θεαματική παράσταση «Ο κήπος των ηδονών» του Γάλλου σκηνοθέτη και εικαστικού, Φιλίπ Κεν, κλείνει, στις 4 Αυγούστου, το αθηναϊκό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.
Ο Γάλλος δημιουργός, που πέρυσι συνεπήρε το κοινό της Πειραιώς 260 με την παράσταση «Μοιραία Φάρμα» (Farm Fatale) με αφορμή την κλιματική αλλαγή, επιστρέφει στην Ελλάδα για το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδεύρου, με ένα πρωτότυπο έργο, εμπνευσμένο από τον διάσημο αναγεννησιακό πίνακα του Ιερώνυμου Μπος.
Μετά τη θριαμβευτική πρεμιέρα στην Αβινιόν, ο Φιλίπ Κεν έρχεται να καταλάβει το Ηρώδειο με μια παράσταση σε συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, που αναμένεται να είναι μια από τις πιο δυνατές θεατρικές στιγμές του φετινού καλοκαιριού.
«Έχω την τύχη να δημιουργώ και να παρουσιάζω το έργο μου στο Φεστιβάλ της Αβινιόν και στη συνέχεια στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, σε δυο χώρους ανοιχτούς, όπως το Carrière de Boulbon – ένα παλιό λατομείο – και το ρωμαϊκό Ωδείο κάτω από την Ακρόπολη» λέει ο Φιλίπ Κεν.
Ο Κήπος του Φιλίπ Κεν
Ένας από τους πιο εμβληματικούς πίνακες ζωγραφικής παγκοσμίως αποτελεί την αφορμή της παράστασης «Ο κήπος των ηδονών». Το βιβλικό τρίπτυχο που δημιούργησε ο Ιερώνυμος Μπος απεικονίζει ένα πανόραμα παράδοξων μορφών και στα πλευρικά του φύλλα την Εδέμ και τις τιμωρίες της Κολάσεως.
Η σύνδεση του πίνακα με την παράσταση που έχει δημιουργήσει ο Φιλίπ Κεν, είναι γενική. Όπως όμως και ο Ιερώνυμος Μπος, έτσι και ο Κεν, μέσω του έργου του υποστηρίζει ότι την Κόλαση και τα βασανιστήρια τα έχει δημιουργήσει ο ίδιος ο άνθρωπος.
Ακριβώς όπως ο Μπος, ο Κεν δημιουργεί ένα αλληγορικό υπερθέαμα, ένα ονειρικό σκηνικό μεταξύ ουτοπίας και δυστοπίας, μεταφέροντας στο παρόν την ιστορία του Κήπου των ηδονών. Άλλωστε η εποχή που δημιουργήθηκε ο διάσημος πίνακας ήταν μεταβατική, κάτι που ο Γάλλος σκηνοθέτης υποστηρίζει ότι ισχύει και για τους καιρούς μας.
«Έχω συχνά εμπνευστεί από πίνακες αυτής της εποχής. Πριν από κάποια χρόνια έγραψα το έργο μου “Η μελαγχολία των δράκων” (“La mélancolie des Dragons”) που ήταν επηρεασμένο από τον πίνακα του Ντίρερ “Η Μελαγχολία”, ωστόσο αισθητικά η παράσταση δεν παρέπεμπε καθόλου στο σύμπαν του Ντίρερ. Και σήμερα, αυτός ο απίστευτος πίνακας του Ιερώνυμου Μπος, γεμάτος αινίγματα και μυστήριο, γίνεται αφετηρία της δουλειάς μας» λέει ο Φιλίπ Κεν.
Μια παράσταση για την ουτοπία
Ο Γάλλος σκηνοθέτης οραματίστηκε μια παράσταση για την παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση. Επίσης θέλησε να μιλήσει για την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων, την ουτοπία.
Επέλεξε τη δεκαετία του ’70 ως μια έντονη εποχή, οπότε αναδείχθηκαν με δυναμισμό παγκόσμια ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και η οικονομική κρίση. Μια εποχή με συγκρούσεις και προβλήματα μέσα από τα οποία δημιουργήθηκαν όνειρα αλλά και ψευδαισθήσεις για ένα καλύτερο μέλλον, μέχρι να έρθει η απότομη προσγείωση.
Μένοντας πιστός στη θεωρία ότι η σύγχρονη κόλαση προέρχεται από την ανθρώπινη παρέμβαση, ότι αν οι άνθρωποι δεν είχαν «αμαρτήσει» ενδεχομένως να μπορούσαμε να βρούμε την ουτοπία, ο Φιλίπ Κεν θέτει με την παράστασή του ερωτήματα φιλοσοφικά, πανανθρώπινα όχι όμως πολιτικά. Δεν ασκεί κριτική, δεν δίνει λύσεις, μέσω όμως της θεατρικής πράξης θέτει φιλοσοφικούς στοχασμούς.
Ο Κεν θεωρεί ότι η έλλειψη συλλογικότητας εμποδίζει την αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων, ότι υπάρχει ο φόβος του συλλογικού ονείρου. «Είμαστε ομάδες ανθρώπων που δεν γνωριζόμαστε, αλλά προσπαθούμε να συνυπάρξουμε» λέει ο Γάλλος δημιουργός. Και στο επίκεντρο τοποθετεί τη φιλοσοφική του θεώρηση που εμπεριέχεται σε μια φράση: «Να προσπαθήσουμε να ζήσουμε μαζί (Try to live together)».
20 χρόνια δημιουργίας
Ο Φιλίπ Κεν ήθελε να φτιάξει μια παράσταση που θα παιχτεί στην άγρια φύση. Στην Αβινιόν Ο κήπος των ηδονών παίχτηκε σε ένα λατομείο, ενώ στην Αθήνα το έργο θα είναι ειδικά προσαρμοσμένο για το Ηρώδειο.
Η ιδέα της συνύπαρξης που κυριαρχεί στο έργο του Φιλίπ Κεν, εκφράζεται μέσα και από τον σκηνικό διάκοσμο της παράστασης: ένας αυτοσχέδιος καταυλισμός, μια ομάδα ηθοποιών σαν παιδιά των λουλουδιών της δεκαετίας του ’70, ένα λεωφορείο, άνθρωποι που βιώνουν μια κοινοβιακή κατάσταση.
«Το λεωφορείο, στοιχείο συνδεδεμένο με το ταξίδι, θα μεταφέρει τους χαρακτήρες του έργου σε μια περιπλάνηση, μια αναζήτηση που μοιάζει με ομαδική θεραπεία, δεν ξέρω πώς ακριβώς να τη χαρακτηρίσω. Ένα ταξίδι που θα θέτει ερωτήματα και θα προτείνει καταστάσεις που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνδέονται με τον πίνακα του Ιερώνυμου Μπος» εξηγεί ο Φιλίπ Κεν και προσθέτει:
«Δεν ξέρουμε ακριβώς σε ποια εποχή τοποθετείται η ιστορία του έργου, μοιάζει να βρισκόμαστε κάπου στη δεκαετία του ’70, την ίδια στιγμή θα μπορούσε να είναι και μια χρονική στιγμή στο κοντινό μέλλον, όταν μια οικολογική απειλή θα μπορούσε να αλλάξει εντελώς την οργάνωση του κόσμου… Πάντα μέσα σε αυτό το ιδιαίτερο κλίμα είναι που αναζητώ την ατμόσφαιρα (την αισθητική ταυτότητα) της παράστασης».
Με την παράσταση «Ο κήπος των ηδονών» η ομάδα του Φιλίπ Κεν γιορτάζει τα 20 χρόνια δημιουργίας. Η δουλειά των ηθοποιών του βασίζεται στον αυτοσχεδιασμό και τη σκηνική ελευθερία και στα έργα που ανεβάζει, χρησιμοποιεί πολλά αποσπάσματα από κείμενα που έχουν να κάνουν με την ποίηση και τη φιλοσοφία. «Μέσα στο έργο συναντώνται πολλά στοιχεία, αφηγήσεις, φράσεις, αποσπάσματα που οι ηθοποιοί χρησιμοποιούν – από Σαίξπηρ για παράδειγμα και ιστορικούς της Τέχνης μέχρι μια καταπληκτική σύγχρονη ποιήτρια, τη Λορά Βασκέζ, που μας εμπιστεύτηκε κείμενά της επάνω στη δική της πρόσληψη του πίνακα».
Ο Κεν συνηθίζει να ξεκινάει τις παραστάσεις του με μια καταστροφή, με μικρές κρίσεις που πάντα όμως δημιουργούν κάτι νέο. Αυτή είναι και η ουσία του έργου του: να φτιάξει έναν κόσμο νέο, ανοιχτό, και να αφήσει τους θεατές να αποφασίσουν μόνοι τους τι είναι σημαντικό. Στην πραγματικότητα ο σπουδαίος δημιουργός «προσπαθεί να μας δώσει τη δυνατότητα να μαγευτούμε σε μια εποχή που δεν έχει μαγεία».