Οι Ευρωπαίοι θέλουν να επεκτείνουν σημαντικά τον αμυντικό τους τομέα, αλλά στην ΕΕ εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές διαφωνίες σχετικά με τη χρηματοδότηση, σύμφωνα με την Handelsblat, με την Γερμανία να είναι αυστηρά αντίθετη σε νέο κοινό χρέος.
Όπως αναφέρει η γερμανική εφημερίδα, η διαμάχη για τα ευρωπαϊκά αμυντικά ομόλογα επισκιάζει τη σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν (Emmanuel Macron) και ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ (Donald Tusk) ήθελαν να ζητήσουν νέο κοινό χρέος για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και τη χρηματοδότηση των παραδόσεων όπλων στην Ουκρανία. Αυτό ανακοινώθηκε από διπλωμάτες πριν από την έναρξη της συνόδου κορυφής την Πέμπτη (21.3.2024).
Ο πρόεδρος του Συμβουλίου της ΕΕ Σαρλ Μισέλ (Charles Michel) υποστηρίζει, επίσης, τα αιτήματα. Σε ένα σχόλιο αυτή την εβδομάδα, ζήτησε να μετατραπεί η ευρωπαϊκή οικονομία σε «πολεμική οικονομία».
Τα ομόλογα της ΕΕ θα μπορούσαν να αποτελέσουν «ένα ισχυρό εργαλείο» για την ενίσχυση της τεχνολογικής καινοτομίας και της βιομηχανικής βάσης στην Ευρώπη.
Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ (Pedro Sánchez) δήλωσε στις Βρυξέλλες ότι η άμυνα αποτελεί κοινό δημόσιο αγαθό. Γι’ αυτό πρέπει να μιλήσουμε για κοινή χρηματοδότηση σε επίπεδο ΕΕ.
Η Γερμανία απορρίπτει αυστηρά τα ευρωομόλογα
Ωστόσο, τα νέα κοινά ομόλογα, γνωστά και ως ευρωομόλογα, αποτελούν ταμπού για πολλά κράτη μέλη – κυρίως για τη Γερμανία. Η γερμανική κυβέρνηση επιμένει ότι το πείραμα με το χρέος της ΕΕ στο ταμείο για την αποκατάσταση του κορονοϊού πρέπει να παραμείνει μια μοναδική εξαίρεση.
Ο ομοσπονδιακός καγκελάριος Όλαφ Σολτς (Olaf Scholz) (SPD) δεν αναφέρθηκε στα ευρωομόλογα κατά την άφιξή του στις Βρυξέλλες. Σε κυβερνητικούς κύκλους του Βερολίνου, ωστόσο, ειπώθηκε ότι η θεωρητική συζήτηση αποσπά την προσοχή από τις συγκεκριμένες λύσεις που θα συζητηθούν στη σύνοδο κορυφής.
Ένας άλλος διπλωμάτης της ΕΕ τόνισε ότι υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Εάν όλα τα κράτη της ΕΕ πετύχαιναν τον στόχο του ΝΑΤΟ και δαπανούσαν τουλάχιστον το 2% της οικονομικής τους παραγωγής για την άμυνα, θα ήταν ήδη διαθέσιμα επιπλέον 80 δισ. ευρώ ετησίως.
Οι πολέμιοι του κοινού χρέους εξακολουθούν να έχουν την πλειοψηφία στο Συμβούλιο. Έχουν ήδη αποτρέψει να εμφανιστεί ο όρος «καινοτόμες οικονομικές λύσεις» στο σχέδιο δήλωσης της συνόδου κορυφής. Η διατύπωση αυτή είναι «ένα δάχτυλο με ένα ολόκληρο χέρι από πίσω», δήλωσε ένας διπλωμάτης.
Η Επιτροπή της ΕΕ θα εξετάσει «όλες τις επιλογές»
Αντ’ αυτού, το σχέδιο αναφέρει τώρα: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί το Συμβούλιο και την Επιτροπή να διερευνήσουν όλες τις επιλογές χρηματοδότησης και να υποβάλουν έκθεση τον Ιούνιο». Τότε θα πραγματοποιηθεί η επόμενη σύνοδος κορυφής της ΕΕ.
Προς το παρόν, οι αρχηγοί κυβερνήσεων μπορούν μόνο να συμφωνήσουν ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) θα πρέπει να επενδύσει περισσότερο στην άμυνα.
Στο σχέδιο δήλωσης της συνόδου κορυφής, η αναπτυξιακή τράπεζα της ΕΕ «καλείται» να προσαρμόσει τις κατευθυντήριες γραμμές δανεισμού της για την αμυντική βιομηχανία και τον ορισμό των αγαθών διπλής χρήσης.
Πρόκειται για προϊόντα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για πολιτικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς, όπως ο εξοπλισμός ραντάρ, η δορυφορική τεχνολογία ή το λογισμικό κυβερνοασφάλειας.
Η εντολή της ΕΤΕπ απαγορεύει την επένδυση σε όπλα και πυρομαχικά – δηλαδή σε αυτά για τα οποία χρειάζονται επειγόντως χρήματα.
Μέχρι στιγμής, οι κυβερνήσεις διστάζουν να αλλάξουν την εντολή επειδή δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν την καλή αξιολόγηση της ΕΤΕπ στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Πολλοί επενδυτές αποφεύγουν τον αμυντικό τομέα.
Οι υπερχρεωμένες χώρες έχουν ελάχιστα περιθώρια ελιγμών
Οι εκκλήσεις για νέα ομόλογα της ΕΕ δεν πρόκειται επομένως να κοπάσουν σύντομα – ιδίως αν οι ΗΠΑ μειώσουν περαιτέρω την εμπλοκή τους στην Ευρώπη.
Το Κογκρέσο της Ουάσινγκτον μπλοκάρει ήδη 60 δισ. δολάρια σε βοήθεια για την Ουκρανία. Εάν ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων Ντόναλντ Τραμπ (Donald Trump) επιστρέψει στον Λευκό Οίκο μετά τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου, η πίεση προς τους Ευρωπαίους για την επίτευξη του στόχου του 2% του ΝΑΤΟ είναι πιθανό να αυξηθεί.
Ωστόσο, ιδίως οι υπερχρεωμένες χώρες της νότιας Ευρώπης πρέπει να κάνουν οικονομίες και δυσκολεύονται να βρουν χρήματα για πρόσθετες αμυντικές δαπάνες στους προϋπολογισμούς τους. Συνεπώς, τα ομόλογα της ΕΕ φαίνεται να αποτελούν μια ευπρόσδεκτη λύση για ορισμένους αρχηγούς κυβερνήσεων.
Τα κράτη της Βαλτικής, τα οποία φοβούνται περισσότερο μια ρωσική επίθεση, ασκούν επίσης ισχυρές πιέσεις εδώ και πολύ καιρό. Η Εσθονός πρωθυπουργός Κάγια Κάλλας (Kaja Kallas) είχε ήδη ζητήσει πέρυσι τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού αμυντικού ταμείου.
Οι συμμετέχοντες στη σύνοδο κορυφής συζήτησαν, επίσης, για πρώτη φορά τη νέα αμυντική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική, εν συντομία EDIS).
Το σχέδιο αποσκοπεί στην ενίσχυση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας και στο να καταστήσει την Ευρώπη λιγότερο εξαρτημένη από τις εισαγωγές. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι Ευρωπαίοι έχουν αγοράσει το 80% των όπλων τους στο εξωτερικό, κυρίως από τις ΗΠΑ.
Ο Σολτς χαιρετίζει τη χρήση των ρωσικών αποθεμάτων
Και εδώ η χρηματοδότηση είναι ασαφής. Η στρατηγική προβλέπει μόνο 1,5 δισ. ευρώ για κοινά αμυντικά έργα. Πολύ λίγα για να κάνουν τη διαφορά, λένε επικριτές όπως ο Γκάντραμ Βολφ (Guntram Wolff) από το think tank Bruegel των Βρυξελλών.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία είχε κύκλο εργασιών 70 δισ. ευρώ το 2021 και εξήγαγε στρατιωτικό εξοπλισμό αξίας 21 δισ. ευρώ.
Η αμυντική στρατηγική «αποφεύγει να προωθήσει τη συζήτηση σχετικά με τα κοινά χρέη για τις παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία», επικρίνει ο Wolff σε ανάλυσή του.
Είναι επίσης της άποψης ότι οι εξοπλισμοί δεν πρέπει να χρηματοδοτούνται μόνιμα με πίστωση. Ωστόσο, ο εμπειρογνώμονας γράφει ότι τα νέα χρέη δικαιολογούνται προσωρινά για τις αγορές όπλων για την Ουκρανία.
Εξάλλου, οι Ευρωπαίοι βρήκαν μια νέα πηγή χρηματοδότησης στα παγωμένα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας. Από την αρχή του πολέμου, περίπου 200 δισ. ευρώ ρωσικών κρατικών κεφαλαίων έχουν αποθηκευτεί στο βελγικό κεντρικό αποθετήριο τίτλων Euroclear. Τα αποθεματικά αποφέρουν κάθε χρόνο αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ σε κέρδη από επενδύσεις και τόκους.
Η Κομισιόν πρότεινε αυτή την εβδομάδα να απομυζήσει αυτά τα ειδικά κέρδη και να χρησιμοποιήσει το 90% αυτών για αγορές όπλων για την Ουκρανία.
Αρκετοί αρχηγοί κυβερνήσεων χαιρέτισαν την πρωτοβουλία. Ο καγκελάριος Scholz δήλωσε ότι υπάρχει «μεγάλη ενότητα» στο θέμα αυτό. Τα χρήματα θα πρέπει πρώτα και κύρια να χρησιμοποιηθούν για την αγορά όπλων και πυρομαχικών για το Κίεβο. Η σύνοδος κορυφής θα πρέπει να θέσει μια «σαφή κατεύθυνση».
Ο Όρμπαν μπλοκάρει τις πληρωμές από τα κονδύλια της ΕΕ
Ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Λυκ Φρίντεν (Luc Frieden) δήλωσε ότι ήθελαν να στείλουν ένα ισχυρό μήνυμα στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Ταυτόχρονα, ήταν σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι διεθνείς επενδυτές δεν θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους στο ευρωπαϊκό νομικό σύστημα.
Οι δικηγόροι της Επιτροπής διαβεβαιώνουν την Handelsblatt ότι η απορρόφηση των ειδικών κερδών δεν αποτελεί απαλλοτρίωση, διότι τα χρήματα αυτά δεν ανήκουν σε κανέναν.
Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ένα πρακτικό πρόβλημα: τα ειδικά κέρδη πρέπει να διοχετευθούν στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης (ΕΤΕ). Αυτό το ειδικό ταμείο της ΕΕ χρησιμοποιείται ήδη για τη χρηματοδότηση προμηθειών όπλων για το Κίεβο.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163