Το ημιορεινό χωριό Χρύσαφα στη Λακωνία είναι κτισμένο σε υψόμετρο 550 μέτρων και βρίσκεται 15 χιλιόμετρα ανατολικά της Σπάρτης.
Πρόκειται για ένα όμορφο χωριό με πετρόκτιστα αρχοντικά που αποτελούν εξαιρετικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.
Βόρεια και ανατολικά, το χωριό περιβάλλεται από υψηλότερους λόφους που σκεπάζονται κυρίως με πουρνάρι. Στα νότια και στα δυτικά του χωριού και σε χαμηλότερο υψόμετρο βρίσκονται οι καλλιέργειες του χωριού.
Σήμερα καλλιεργούνται κυρίως ελιές. Ήταν πλούσιο μέρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους και κατά την Τουρκοκρατία καταστράφηκε όμως από Τουρκαλβανούς μετά τα Ορλωφικά, περί το 1775.
Η εκκλησία της Παναγίας της Χρυσαφίτισας
Στην περιοχή σώζονται αρκετές αξιόλογες βυζαντινές εκκλησίες μεταξύ των οποίων Παναγία η Χρυσαφίτισσα (τέλη 13ου αιώνα).
Σύμφωνα με το kastra.eu, το αρχικό στρώμα τοιχογραφιών στην εκκλησία καλύπτει μεγάλο μέρος του κυρίως ναού και του νάρθηκα. Οι αγιογραφίες μαρτυρούνται από τη σωζόμενη επιγραφή των χορηγών: Μιχαήλ Σεβαστός – σύνευνος Ζωής (εικονίζονται στο νάρθηκα), 1290.
Οι νεώτερες τοιχογραφίες του δεύτερου στρώματος καλύπτουν ορισμένα σημεία των εσωτερικών επιφανειών και ανήκουν στον 17ο αιώνα. Ο ναός ήταν μοναστηριακός, όπως συμπεραίνεται από τα υπολείμματα θεμελίων γύρω από το ναό.
Ο πύργος προφανώς ήταν μέρος του μοναστηριακού συγκροτήματος και σύγχρονος της εκκλησίας ή ίσως προγενέστερος. Μπορεί λοιπόν να χαρακτηριστεί με σχετική βεβαιότητα υστεροβυζαντινός και η κατασκευή του να τοποθετηθεί χρονικά προς το τέλος του 13ου αιώνα, το αργότερο το 1290.
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232163