Τι είναι ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α, γιατί ακούγεται τόσο συχνά το τελευταίο διάστημα, ιδιαίτερα μετά από τα περιστατικά θανάτων σε παιδιά, και τι προκαλεί στον άνθρωπο;
Τα βακτήρια, όπως ο στρεπτόκοκκος, είναι ανάμεσα στις πρώτες μορφές ζωής στη γη, υπάρχουν παντού και αποτελούν μέρος του μικροβιώματος του ανθρώπινου σώματος. Κατά την πανδημία COVID-19, οι σοβαρές λοιμώξεις από διεισδυτικό στρεπτόκοκκο της ομάδας Α (iGAS) μειώθηκαν, ιδίως στα παιδιά, λόγω των επιβληθέντων μέτρων. Ωστόσο, τα πιο πρόσφατα δεδομένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) δείχνουν αύξηση των λοιμώξεων από iGAS σε παιδιά κάτω των δέκα ετών και ενήλικες άνω των 65 ετών, συνδεόμενη με την ευρεία επιδημιολογική εμφάνιση του βακτηρίου στην κοινότητα και των αναπνευστικών λοιμώξεων. Επίσης, έχουν καταγραφεί θάνατοι από iGAS σε παιδιά σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Ωστόσο, τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι η αύξηση των κρουσμάτων δεν σχετίζεται με νέο στέλεχος, ούτε με αύξηση της αντοχής του βακτηρίου στα αντιβιοτικά.
Γενικά, κατά την επικράτηση μίας ιογενούς λοίμωξης, το ανοσοποιητικό σύστημα επικεντρώνεται στην καταπολέμηση του ιού, καθιστώντας «προσωρινά αποδυναμωμένη» την άμυνα κατά των βακτηριακών λοιμώξεων. Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α είναι υψηλά μεταδοτικός, αλλά κατά κανόνα δεν απειλεί τη ζωή. Περίπου το 5% των ανθρώπων φέρουν αυτό το βακτήριο στο φάρυγγα χωρίς να παρουσιάζουν συμπτώματα (υγιείς φορείς). Συνήθως προκαλεί ήπια συμπτώματα, όπως πυρετό, πονόλαιμο, διόγκωση των αμυγδαλών και των τραχηλικών λεμφαδένων, πονοκέφαλο και εξάνθημα, και οι περισσότεροι αναρρώνουν χωρίς επιπλοκές. Ωστόσο, όταν το βακτήριο προσβάλλει μέρη του σώματος που δεν «φιλοξενείται» φυσιολογικά, μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσο που, χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, μπορεί να αποβεί θανατηφόρα.
Πώς μεταδίδεται και πώς τίθεται η διάγνωση μίας στρεπτοκοκκικής λοίμωξης στο λαιμό;
Η μετάδοση γίνεται μέσω σταγονιδίων, με τα περισσότερα κρούσματα να εντοπίζονται σε δομές μαζικής διαβίωσης ή χώρους συνάθροισης ατόμων, καθώς και σε ασθενείς με χρόνια νοσήματα ή ανοσοκατεσταλμένους. Μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα από άτομα που είναι συμπτωματικά και νοσούν, παρά από τους υγιείς φορείς του βακτηρίου. Επειδή τα συμπτώματα της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης μοιάζουν με άλλες αναπνευστικές λοιμώξεις, η οριστική διάγνωση γίνεται από τον παιδίατρο ή τον ωτορινολαρυγγολόγο με βάση την κλινική εξέταση και τα εργαστηριακά ευρήματα. Για τη γρήγορη ανίχνευση του στρεπτόκοκκου (<15 λεπτά), χρησιμοποιείται το Strep test, το οποίο όταν είναι θετικό, καθορίζει τη διάγνωση και επιτρέπει την άμεση έναρξη της θεραπείας. Ωστόσο, ένα αρνητικό αποτέλεσμα δεν αποκλείει την παρουσία του βακτηρίου. Επί ισχυρής υποψίας, απαιτείται επιβεβαίωση με καλλιέργεια. Η πιο αξιόπιστη μέθοδος είναι η καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος, αλλά απαιτεί 2-3 ημέρες για το αποτέλεσμα.
Πώς αντιμετωπίζεται και πώς μπορούμε να περιορίσουμε τη μετάδοση του βακτηρίου ιδιαίτερα μεταξύ των παιδιών;
Για την αντιμετώπιση της λοίμωξης απαιτείται έγκαιρη έναρξη θεραπείας με το κατάλληλο αντιβιοτικό. Επίσης, είναι εξίσου σημαντικό να τηρούνται τα μέτρα ατομικής προστασίας, όπως η σωστή υγιεινή των χεριών. Ο αερισμός των κλειστών χώρων και ο επιμελής καθαρισμός των επιφανειών και των παιχνιδιών βοηθούν, καθώς το βακτήριο μπορεί να επιβιώσει σε διάφορα αντικείμενα. Επιπλέον, είναι σημαίνον να επικαιροποιούμε τα εμβόλια των παιδιών. Μέσω παιχνιδιού, μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά τη σωστή τεχνική πλύσης των χεριών με σαπούνι και νερό, τη χρήση χαρτομάντηλου ή του αγκώνα για το βήχα και το φτέρνισμα, καθώς και την αποφυγή στενών επαφών όταν αισθάνονται άρρωστα. Τα παιδιά, όπως φάνηκε από την πανδημία, ήταν πιο υπάκουα από πολλούς ενήλικες!
Τελικά, πρέπει οι γονείς να ανησυχούν τόσο πολύ; Τι συμβουλές πρέπει να ακολουθήσουν σε περίπτωση νόσησης του παιδιού;
Η λοίμωξη από στρεπτόκοκκο συνήθως προκαλεί ενοχλητικό πονόλαιμο και οδηγεί σε ολιγοήμερη αποχή από το σχολείο. Μάλιστα, 24 ώρες μετά την έναρξη της αντιβιοτικής αγωγής, παρατηρείται σταδιακή ύφεση των συμπτωμάτων, ενώ η κλινική κατάσταση του παιδιού βελτιώνεται και μειώνεται ο κίνδυνος μετάδοσης της λοίμωξης. Είναι ζωτικής σημασίας να απευθυνθείτε έγκαιρα σε γιατρό και να ακολουθήσετε πιστά τις οδηγίες του ως προς την ολοκλήρωση της θεραπείας, καθώς η πρόωρη διακοπή του αντιβιοτικού μπορεί να προκαλέσει υποτροπή της λοίμωξης και ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά μελλοντικά. Με ψυχραιμία, επαγρύπνηση, συνέπεια στη θεραπεία και εμπιστοσύνη στο γιατρό, μπορούμε να ξεπεράσουμε με επιτυχία και αυτήν την πρόκληση!
* Γράφει ο Ιωάννης Αθανασόπουλος, Χειρουργός Παιδοωτορινολαρυγγολόγος, Διευθυντής Τμήματος Ωτολογίας, Ακοολογίας, Νευροωτολογίας Παίδων του Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών, Διευθυντής Μονάδας Κοχλιακών Εμφυτεύσεων Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.
