Πιο κοντά από ποτέ φαίνεται να είναι οι επιστήμονες στο… όνειρο ενός εμβολίου κατά του καρκίνου, ενός σκευάσματος ικανού να διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα σε βαθμό να καταπολεμήσει τους όγκους. Έπειτα από χρόνια περιορισμένων επιτυχιών σε αυτόν τον τομέα, η επιτυχία άλλων ανοσοθεραπειών και του mRNA αναζωπύρωσαν τις ελπίδες μας.
Τα αποτελέσματα μιας πρόσφατης έρευνας, σύμφωνα με την ισπανική εφημερίδα El Pais τα οποία μεταδίδει η εφημερίδα «Τα Νέα», είναι πολλά υποσχόμενα τόσο σε μια πρόσφατη δοκιμή που εξέτασε το μελάνωμα – με ένα πρωτότυπο εμβόλιο σε συνδυασμό με άλλη ανοσοθεραπεία – όσο και σε άλλες προκαταρκτικές έρευνες που σχετίζονται με τον καρκίνο στο πάγκρεας.
Ο καρκίνος σκοτώνει 10 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο! Πρόκειται για μια ασθένεια καταστροφική, η οποία μελετάται και καταπολεμάται διαρκώς. Η επιτυχία των εμβολίων για τις μολυσματικές ασθένειες – με πιο πρόσφατη περίπτωση την COVID-19 – έχει οδηγήσει σε πολλαπλές προσπάθειες αναπαραγωγής αυτών των επιτυχιών και στον καρκίνο.
Ωστόσο, ένας όγκος είναι πολύ πιο περίπλοκος, αφού είναι διαφορετικός για κάθε άνθρωπο. Σε αντίθεση με τους ιούς και τα βακτήρια – που το σώμα μας γνωρίζει ότι ανιχνεύει ως ξένους και επιβλαβείς παράγοντες – τα καρκινικά κύτταρα προέρχονται από εμάς, καθώς μοιάζουν με φυσιολογικά και έχουν τη δυνατότητα να καμουφλάρονται και να ξεφεύγουν από την άμυνα του οργανισμού μας.
Γι’ αυτό και οι επιστήμονες αναγκάζονται να σχεδιάσουν πιο εξατομικευμένα εμβόλια κατά του καρκίνου. Όμως, η εύρεση ενός καθόλα αποτελεσματικού εμβολίου μπορεί να καταλήξει σε οδύσσεια. Η ιδέα πίσω από αυτά είναι να εκπαιδεύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει τα καρκινικά κύτταρα και να τα εξαλείφει.
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Τα Νέα», για να γίνει κάτι τέτοιο, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν ως δόλωμα τα αντιγόνα όγκου (όπως τα νεοαντιγόνα), δηλαδή τα μόρια που βρίσκονται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων και διακρίνονται από τα φυσιολογικά κύτταρα.
Η εύρεση των κατάλληλων αυτών αντιγόνων και η αποτελεσματική χορήγησή τους στο εμβόλιο είναι το κλειδί για την ενεργοποίηση μιας καλής απόκρισης από το ανοσοποιητικό σύστημα και την επιτυχία του εμβολίου. Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις αυτού του είδους, από τη χρήση εμβολίων με βάση το DNA και το mRNA, τα πεπτίδια, τα δενδριτικά κύτταρα μέχρι και την καταφυγή στους ογκολυτικούς ιούς, τους μικροοργανισμούς ικανούς να ενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα.
Λίγες οι επιτυχίες
Στα χαρτιά, η πρόταση να αφυπνιστεί η φυσική άμυνα του οργανισμού για την καταπολέμηση των όγκων είναι αλάνθαστη. Ωστόσο στην πράξη, οι θρίαμβοι των εμβολίων στον καρκίνο μπορούν να μετρηθούν στα δάχτυλα ενός χεριού.
Μεταξύ των προληπτικών προσεγγίσεων, το εμβόλιο κατά του ιού της ηπατίτιδας Β’ βοήθησε στην πρόληψη του καρκίνου του ήπατος ενώ η ανοσοποίηση κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων μείωσε του όγκους του τραχήλου της μήτρας που προκαλούνται από αυτή τη νόσο κατά 87% μεταξύ των εμβολιασμένων.
Όσον αφορά τα θεραπευτικά εμβόλια – που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ασθενών που πάσχουν ήδη από καρκίνο – υπάρχουν μόνο παραδείγματα σχετικής επιτυχίας: ένα κατά των όγκων του προστάτη και ένα άλλο για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης, που προέρχεται από το βακτήριο που προκαλεί φυματίωση.
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Τα θετικά αποτελέσματα έχουν αρχίσει να φαίνονται σε όγκους, στους οποίους μέχρι τώρα δεν είχαν σημειώσει επιτυχία άλλες ανοσοθεραπείες από μόνες τους.
Μια προκαταρκτική μελέτη για τον καρκίνο του παγκρέατος – μία από τις πιο θανατηφόρες μορφές – έδειξε ότι ένα εμβόλιο, σε συνδυασμό με αναστολέα σημείου ελέγχου και χημειοθεραπεία, κατάφερε να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα σε 8 από τους 16 ασθενείς στη δοκιμή.
Κανένας από τους 8 ασθενείς δεν παρουσίασε υποτροπή κατά τη διάρκεια της 18μηνης διάρκειας της μελέτης.
Υπάρχουν πολλές γραμμές έρευνας σε εξέλιξη αλλά οι πλατφόρμες mRNA – σύμφωνα με τους ειδικούς – είναι μια από τις υποσχόμενες προσεγγίσεις.
«Η επανάσταση έρχεται με τη μορφή των νέων εμβολίων mRNA και των εργαλείων που μας επιτρέπουν να ενισχύσουμε τα νεοαντιγόνα και να κάνουμε εμβόλια κατά παραγγελία. Αν καταφέρουμε να ενεργοποιήσουμε αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό σύστημα χρησιμοποιώντας πλατφόρμες RNA που μας επιτρέπουν να παράγουμε εμβόλια με νεοαντιγόνα, θα πετύχουμε πολύ σημαντικές αποκρίσεις. Αυτός είναι ο δρόμος προς τα εμπρός», δηλώνει ο επικεφαλής της Κλινικής Ερευνητικής Μονάδας Ανοσοθεραπείας Καρκίνου στο Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο Καρκίνου της Ισπανίας, Λουίθ Αλβάρεθ-Βαλίνα.
Από τη μεριά του, ο ερευνητής στο Τμήμα Ανοσολογίας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Erasmus του Ρότερνταμ, Πίτερ Δ. Κατσίκης, τονίζει σε άρθρα του ότι η επιτυχία της ανοσοθεραπείας τα τελευταία χρόνια «αναπτέρωσε το ενδιαφέρον για τα εμβόλια κατά του καρκίνου. Ένα εμβόλιο κατά των νεοαντιγόνων του καρκίνου αναμένεται να βελτιώσει την ανοσοθεραπεία και ίσως να επεκτείνει την εφαρμογή του σε όγκους που δεν ανταποκρίνονται σε αυτό».
Ορισμένες άλλες μελέτες άνοιξαν ξανά το παράθυρο για την ελπίδα. «Τα αποτελέσματα είναι ελπιδοφόρα», επιβεβαιώνει ο Αλβάρεθ-Βαλίνα. Για παράδειγμα, οι εταιρείες Moderna και Merck μελετούν ένα πρωτότυπο εμβόλιο κατά του μελανώματος που χρησιμοποιεί την πλατφόρμα mRNA.
Σύμφωνα με αυτές τις 2 εταιρείες, το σκεύασμα αυτό σε συνδυασμό με το αντίσωμα πεμπρολιζουμάμπη, έναν αναστολέα σημείου ελέγχου που αποτελεί τύπο φαρμάκου ανοσοθεραπείας και βοηθά στην απενεργοποίηση των φρένων που τοποθετεί ο όγκος στο ανοσοποιητικό σύστημα, κατάφερε να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής.
Τα ποσοστά θνησιμότητας μειώθηκαν κατά 44% σε μια κλινική δοκιμή Φάσης ΙΙ. Η Φάση ΙΙΙ βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Ο Αλβάρεθ-Βαλίνα προβλέπει ότι «σε λίγα χρόνια θα έχουμε εμβόλια ενώ εξατομικευμένα εμβόλια θα μπορούσαν να φτάσουν στην κλινική πολύ σύντομα».
Τι είναι οι ανοσογονικοί όγκοι
Οι τρέχουσες δοκιμές εστιάζονται ιδιαίτερα στους πιο ανοσογονικούς όγκους, δηλαδή σε αυτούς που είναι αναγνωρίσιμοι από το ανοσοποιητικό σύστημα και όπου η ανοσοθεραπεία συνήθως λειτουργεί. Όσο περισσότερα νεοαντιγόνα παρουσιάζει ένας όγκος τόσο πιο ανοσογονικός θα είναι.
Το μελάνωμα είναι ένα παράδειγμα αλλά όχι το μοναδικό. «Οι όγκοι που προκαλούνται από τον καπνό – όπως οι όγκοι του πνεύμονα ή της ουροδόχου κύστης – δημιουργούν επίσης πολλά ανώμαλα νεοαντιγόνα. Σε αυτές τις ασθένειες αυξάνεται ο χρόνος απόκρισης, προσθέτοντας ένα αυτόλογο εμβόλιο στην ανοσοθεραπεία, φτιαγμένο από τον όγκο του ίδιου του ασθενούς», εξηγεί ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ογκολογίας στη Μαδρίτη, Γιοζέπ Ταμπερνέρο.
Από τη μεριά του, ο ειδικός στην ανοσοθεραπεία του καρκίνου και τα εμβόλια στο νοσοκομείο Memorial Sloan Kettering της Νέας Υόρκης, Μιγκέλ Περάλες, υπογραμμίζει τα «υποσχόμενα αποτελέσματα στον καρκίνο του πνεύμονα» με εμβόλιο DNA.
«Αποδείχθηκε ότι 1 χρόνο μετά την έναρξη της θεραπείας, περισσότεροι ασθενείς στην ομάδα του εμβολίου ήταν ακόμα ζωντανοί από εκείνους που είχαν λάβει χημειοθεραπεία», σημειώνει.
Σαφώς, υπάρχουν ακόμα πολλά κεφάλαια που πρέπει να γραφτούν στην πολλά υποσχόμενη ιστορία των εμβολίων κατά του καρκίνου. Ωστόσο, τα βήματα που γίνονται είναι σημαντικά.
Πηγή: Εφημερίδα «Τα Νέα»
