Γιατί δεν πρέπει να τρίβετε τα μάτια σας

Το τρίψιμο των ματιών μπορεί να είναι θεραπευτικό αλλά μπορεί να γίνει και επικίνδυνο!

Οι περισσότεροι από εμάς τρίβουμε συχνά τα μάτια μας, είτε επειδή πάσχουμε από κάποια αλλεργική αντίδραση, είτε επειδή είμαστε κουρασμένοι και νυστάζουμε. Επίσης, τα τρίβουμε όταν τα νιώθουμε ξηρά, ή όταν μπαίνει κάτι σε αυτά, επειδή το τρίψιμο διεγείρει τη ροή των δακρύων και έτσι λιπαίνονται τα ξηρά μάτια και απομακρύνεται η σκόνη και άλλες ερεθιστικές ουσίες.

Μάλιστα το τρίψιμο μπορεί επίσης να είναι θεραπευτικό, αφού πιέζοντας απαλά τον οφθαλμικό βολβό διεγείρουμε (χωρίς να το ξέρουμε) το πνευμονογαστρικό νεύρο,  επιβραδύνοντας τον καρδιακό παλμό μας και καταπραΰνοντας το στρες!

Όμως, αν τρίβει κάποιος τα μάτια του πολύ συχνά ή πολύ δυνατά, μπορεί να τους προκαλέσει διάφορες βλάβες. Για τους κινδύνους που ενέχει το τρίψιμο των ματιών ενημερώνει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, Ιδρυτής και επιστημονικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης: 

• Μεταξύ άλλων το τρίψιμο μπορεί να προκαλέσει κοκκίνισμα στα μάτια και μαύρους κύκλους. Αν είναι αρκετά δυνατό, μπορεί να προκαλέσει ρήξη των μικροσκοπικών αιμοφόρων αγγείων και αυτό να οδηγήσει σε κοκκίνισμα των ματιών. Όμως στη συνέχεια το αίμα θα διαχυθεί στους παρακείμενους ιστούς και μπορεί να οδηγήσει τελικά σε σχηματισμό μαύρων κύκλων κάτω από τα μάτια.
• Επίσης αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης στα μάτια καθώς τα χέρια μας φέρουν περισσότερα βακτήρια απ’ οποιοδήποτε άλλο τμήμα του σώματος. Όταν τρίβουμε τα μάτια μας, υπάρχει κίνδυνος να τα μολύνουμε με αποτέλεσμα την εμφάνιση λοιμώξεων όπως η επιπεφυκίτιδα. Ο κίνδυνος αυτός παραμένει ακόμα κι αν πλένουμε ή απολυμαίνουμε συχνά τα χέρια σας, διότι με κάθε αντικείμενο που θα αγγίζουμε, θα ξαναμολύνονται με χιλιάδες βακτήρια.
• Υπάρχει και ο κίνδυνος εκδοράς στον κερατοειδή. Συχνά όταν μπαίνει στο μάτι μια βλεφαρίδα ή ένας κόκκος σκόνης και μοιραία η αυθόρμητη κίνηση είναι να το τρίψουμε για να βγει. Αυτό δεν είναι καθόλου καλή ιδέα, διότι υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουμε εκδορά (γδάρσιμο) στον κερατοειδή, δηλαδή στην επιφανειακή στοιβάδα του ματιού. Η εκδορά μπορεί να προκληθεί από το νύχι μας ή από την τριβή του ξένου αντικειμένου στην επιφάνεια του ματιού.

Σημειώνεται ότι η εκδορά του κερατοειδούς είναι ένας συχνός, επώδυνος τραυματισμός που τυπικά χρειάζεται λίγες ημέρες για να επουλωθεί. Όμως αυτό ισχύει υπό την προϋπόθεση ότι θα αντιμετωπιστεί εγκαίρως και ότι δεν θα μολυνθεί από κάποιο βακτήριο ή ιό. Σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να εξελιχθεί σε έλκος (πληγή) του κερατοειδούς, που είναι πολύ πιο σοβαρή κατάσταση.

Στην περίπτωση που νιώθετε κάτι στο μάτι σας, αντί να το τρίψετε, αφήστε τα δάκρυά σας να το ξεπλύνουν μόνα τους. Αλλιώς δοκιμάστε να το ξεπλύνετε με αμπούλες φυσιολογικού ορού από το φαρμακείο ή με τεχνητά δάκρυα και αν δεν τα καταφέρετε, πηγαίνετε στον οφθαλμίατρο.

• Το τρίψιμο μπορεί ακόμη και να επιδεινώσει την μυωπία (κυρίως την προοδευτικά εξελισσόμενη μορφή της) η οποία συνήθως παρουσιάζεται σε παιδιά ηλικίας 8-12 ετών και επιδεινώνεται κατά την εφηβεία. Μετά την ενηλικίωση μπορεί να παρατηρηθούν κάποιες αλλαγές στους βαθμούς της, αλλά συνήθως είναι μικρές. Σε μερικούς πάσχοντες εξακολουθεί να επιδεινώνεται χρόνο με το χρόνο, με τελικό επακόλουθο υψηλού βαθμού μυωπία. Πολλοί πάσχοντες από αυτήν την προοδευτικώς εξελισσόμενη μυωπία ανακαλύπτουν ότι το τρίψιμο των ματιών την επιδεινώνει.

Μπορεί να επιδεινώσει και το γλαύκωμα, μία ομάδα οφθαλμικών παθήσεων, με κοινό χαρακτηριστικό την προοδευτική βλάβη του οπτικού νεύρου. Η πιο συνηθισμένη αιτία που προκαλεί αυτή τη βλάβη είναι η αυξημένη πίεση στο εσωτερικό του ματιού η οποία ονομάζεται ενδοφθάλμια πίεση.

Ο λόγος που το τρίψιμο των ματιών αυξάνει την ενδοφθάλμια πίεση είναι επειδή διαταράσσει τη ροή αίματος στα μάτια. Αν συνηθίζουν να τρίβουν τα μάτια τους οι πάσχοντες από γλαύκωμα, υπάρχει κίνδυνος να επιδεινώσουν τις βλάβες στο οπτικό νεύρο, αυξάνοντας τον κίνδυνο απώλειας της όρασής τους.

• Η χαλάρωση των βλεφάρων μπορεί επίσης να προκληθεί από το συχνό τρίψιμο των ματιών  και αν και αυτός δεν είναι ο πιο σοβαρός κίνδυνος, δεν παύει να είναι κάτι ανεπιθύμητο. Όσοι τρίβουν δυνατά τα μάτια τους έχει διαπιστωθεί ότι  μπορεί με τον καιρό να επιταχύνουν την απώλεια ελαστικότητας του βλεφάρου, με συνέπεια την χαλάρωσή του.
• Μπορεί να προκαλέσει κερατοειδικό αστιγματισμό που εκδηλώνεται όταν το φως που διέρχεται στο εσωτερικό του ματιού δεν εστιάζει σε ένα σημείο, αλλά σε πολλά. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διαταραχή της καμπυλότητας του κερατοειδούς ή του φακού του ματιού. Όταν το πρόβλημα είναι ακανόνιστες καμπυλώσεις στην επιφάνεια του κερατοειδούς, η συνέπεια είναι ο κερατοειδικός αστιγματισμός που είναι συχνότερος στα άτομα που τρίβουν πολύ τα μάτια τους.
• Είναι  επίσης ισχυρός παράγοντας κινδύνου για κερατόκωνο και αυτή είναι ίσως η πιο ανησυχητική συνέπεια από το συνεχές τρίψιμο των ματιών. Μελέτες έχουν δείξει ότι στα ευαίσθητα άτομα, το συνεχές τρίψιμο μπορεί να οδηγήσει σε λέπτυνση των ινών κολλαγόνου στον κερατοειδή χιτώνα του ματιού που προκαλεί αστάθεια και αλλαγή του σχήματος του κερατοειδούς, το οποίο από σφαιρικό γίνεται κωνικό. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως κερατόκωνος και είναι μία σοβαρή πάθηση που μπορεί να οδηγήσει σε διαταραγμένη όραση και τελικά  στην ανάγκη για μεταμόσχευση κερατοειδούς.

«Ο κίνδυνος για εκδήλωση κερατόκωνου είναι ιδιαίτερα αυξημένος στα άτομα με υποκείμενα προβλήματα υγείας, κυρίως με ατοπία (αλλεργική προδιάθεση), που συνήθιζαν να τρίβουν δυνατά και συχνά τα μάτια τους κατά την παιδική ηλικία (ο κερατόκωνος συνήθως ανιχνεύεται κατά την εφηβεία).

Η ομάδα μας από μελέτες δεκαετιών έχει συμπεράνει και τεκμηριώσει ότι ο κερατόκωνος εξελίσσεται από 2 βασικά “συστατικά”:

1. Γενετική προδιάθεση από έναν τουλάχιστον γονέα (μπορούμε να το διαπιστώσουμε σε ειδικές τομογραφίες κερατοειδή)
2. Τρίψιμο των ματιών κυρίως στον ύπνο. Η πιο συνήθης στάση ύπνου σε αυτή την περίπτωση είναι “μπρούμητα” με τον πιο εξελιγμένο όσον αφορά τον κερατόκωνο οφθαλμό πάνω στα διπλωμένα χέρια!» καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.