Τεράστιο το κόστος σε ανθρώπινες ζωές, σε ποιοτικά χρόνια ζωής και σε δαπάνες για την φροντίδα των ασθενών. Ανάγκη να μειωθεί η βλάβη από τον καπνό.
Τεράστιο είναι το τίμημα που πληρώνει η ανθρωπότητα στο κάπνισμα καθώς, παρά τις δεκαετίες των εντατικών προσπαθειών και τα τρισεκατομμύρια που δαπανώνται στην υγεία, ο αριθμός των καπνιστών παγκοσμίως αυξάνεται αντί να μειώνεται!
Ακόμα και σε χώρες με αυστηρές απαγορεύσεις και περιορισμούς για τους καπνιστές, όπως οι ευρωπαϊκές, ο ρυθμός της μείωσης των καπνιστών είναι αργός.
Στην Ευρώπη υπήρχαν το 2000 πάνω από 230 εκατομμύρια καπνιστές. Το 2020 ήταν 180 εκατομμύρια και πιστεύεται ότι μετά το 2025 θα μειωθούν σε 168 εκατομμύρια. Ο αριθμός αυτός, όμως, παραμένει τεράστιος. Πόσο μάλλον που το κάπνισμα σκοτώνει τους μισούς χρήστες του και σημαντικό αριθμό παθητικών καπνιστών.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, εξ άλλου, οι καπνιστές αυξάνονται. Σύμφωνα με τις εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ):
- Το 2015 υπήρχαν 1,1 δισεκατομμύριο καπνιστές σε όλο τον κόσμο
- Το 2023 είναι 1,3 δισεκατομμύριο οι καπνιστές
Η αύξηση αυτή εν μέρει σχετίζεται με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Ωστόσο συνιστά και απόδειξη ότι οι πολιτικές που υιοθετούνται για να μειωθεί το κάπνισμα, δεν αποδίδουν στον επιθυμητό βαθμό.
Τις επισημάνσεις αυτές έκανε ο καθηγητής Dr. Andrzej Fal, πρόεδρος της Πολωνικής Εταιρείας Δημοσίας Υγείας, στο 6ο Επιστημονικό Συνέδριο για την Μείωση της Βλάβης από τον Καπνό (6th Summit on Tobacco Harm Reduction) που διεξήχθη προσφάτως στην Αθήνα.
Απώλειες σε ζωές και πόρους
Όπως εξήγησε, χάνονται ετησίως 8 εκατομμύρια άνθρωποι και το 1,8% του παγκόσμιου ΑΕΠ εξαιτίας του καπνίσματος. Στις ΗΠΑ υπολογίστηκε ότι η απώλεια σε χρήματα υπερβαίνει τα 600 δισεκατομμύρια δολάρια. Από αυτά:
- 240 δισ. είναι δαπάνες Υγείας (άμεσο κόστος)
- 185 δισ. οφείλονται στην χαμένη παραγωγικότητα λόγω των ασθενειών που προκαλεί το κάπνισμα (οι άρρωστοι άνθρωποι δεν πάνε στη δουλειά)
- Τα 180 δισ. οφείλονται στην χαμένη παραγωγικότητα από τους πρόωρους θανάτους που σχετίζονται με το κάπνισμα (στα 55, τα 50, ακόμα και στα 45 έτη)
- Τα 7 δισ. οφείλονται στους πρόωρους θανάτους λόγω του παθητικού καπνίσματος (το κάπνισμα είναι η μοναδική συνήθεια που συστηματικά την κάνει ένας άνθρωπος και αρρωσταίνει κάποιος άλλος)
Οι συνέπειες αυτές οφείλονται στην τεράστια βλάβη στην υγεία που προκαλεί το κάπνισμα. Σύμφωνα με την μεγάλη μελέτη Global Burden of Disease (GBD), το κάπνισμα προκαλεί:
- Το 30-40% των καρδιολογικών νοσημάτων
- Το 30% των εγκεφαλικών
- Το 79% των περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα και των βρόγχων
- Το 63% των περιστατικών χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ)
«Τα δεδομένα αυτά υποδηλώνουν ότι το σχεδόν 50% του κόστους για την υγεία αποδίδεται στο κάπνισμα. Με άλλα λόγια, θα μπορούσαμε να εξοικονομήσουμε πάρα πολλά χρήματα εάν μειωνόταν το κάπνισμα», πρόσθεσε.
Και σε χρόνια υγιούς ζωής
Σημαντικές απώλειες, όμως, καταγράφονται και στα χρόνια υγιούς διαβίωσης. «Δεν θέλουμε να ζούμε απλώς περισσότερο, αλλά και με καλύτερη ποιότητα ζωής. Εξαιτίας του καπνίσματος, όμως, χάνουμε ετησίως εκατομμύρια χρόνια υγιούς ζωής», τόνισε.
Για την πατρίδα του την Πολωνία, λ.χ., έχει υπολογιστεί ότι οι απώλειες σε χρόνια υγιούς ζωής είναι, ανά αιτία:
- Από ισχαιμική καρδιοπάθεια: 226.000 χρόνια ετησίως
- Από εγκεφαλικό: 66.900 χρόνια ετησίως
- Από καρκίνο του πνεύμονα: 240.000 χρόνια ετησίως
- Από ΧΑΠ: 32.900 χρόνια ετησίως
«Μόνο από την καρδιοπάθεια και τον καρκίνο η πολωνική κοινωνία χάνει ετησίως μισό εκατομμύριο χρόνια υγιούς ζωής. Είναι τεράστιος ο αριθμός», υπογράμμισε ο Dr. Fal.
Το παράδειγμα της Νέας Ζηλανδίας και της Σουηδίας
Όπως εξήγησε, μερικές χώρες έχουν αντιληφθεί τις συνέπειες αυτές και έχουν κηρύξει ολομέτωπη επίθεση στο κάπνισμα. Στη Νέα Ζηλανδία, λ.χ., εφαρμόζεται εδώ και 12 χρόνια ένα καινοτόμο πρόγραμμα με το οποίο:
- Εκπαιδεύονται τα παιδιά όλων των τάξεων (ακόμα και του νηπιαγωγείου) να μην καπνίζουν
- Αυξάνονται κάθε χρόνο κατά 10% οι φόροι στα τσιγάρα. Έχουν ήδη αυξηθεί 10 φορές την τελευταία 12ετία, αλλά οι καπνιστές το γνωρίζουν εκ των προτέρων
Αντίστοιχα στη Σουηδία, κυκλοφορούν εδώ και δεκαετίες ελεύθερα τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού. Πρώτα ήταν τα snus και πολύ αργότερα τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα προϊόντα θερμαινόμενου καπνού. Με τη βοήθειά τους οι περισσότεροι καπνιστές απηλλάγησαν από το κάπνισμα. Έτσι, η χώρα κοντεύει να ανακηρυχθεί smoking free, καθώς συμβατικά τσιγάρα καπνίζει πλέον μόνο το 5,6% (το όριο που έχει θέσει ο ΠΟΥ είναι κάτω από 5%).
Τι αποκόμισε η χώρα από το πρόγραμμα που εφήρμοσε; «Η Σουηδία έχει το χαμηλότερο ποσοστό καρκίνου και ΧΑΠ στην Ευρώπη. Τα κρούσματα καρκίνου είναι κατά 41% χαμηλότερα απ’ ό,τι στην Ευρώπη και οι θάνατοι από καρκίνο του πνεύμονα είναι κάτω από τους μισούς από τον μέσο όρο της ΕΕ», τόνισε ο Dr. Fal.
Οι Σουηδοί «έχουν ακόμα εξάρτηση από τη νικοτίνη», ξεκαθάρισε. «Ζουν όμως πιο υγιείς, με πολύ λιγότερη ΧΑΠ και καρκίνους. Επομένως η επιτυχία υπάρχει», πρόσθεσε.
Τι μπορεί να γίνει
Για να αντιστραφεί η κατάσταση και στον υπόλοιπο πλανήτη είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα πρόληψης και καταστολής, συνέχισε ο καθηγητής. Μεταξύ άλλων πρέπει να δημιουργηθούν πολυάριθμες Κλινικές Διακοπής του καπνίσματος, με ελεύθερη πρόσβαση για όλους.
Οι κλινικές πρέπει να είναι υπεύθυνες για την ενημέρωση στα σχολεία, η οποία πρέπει να είναι συνεχής. Πρέπει επίσης να έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν όλα τα βοηθήματα για διακοπή του καπνίσματος (ψυχολογικές και φαρμακευτικές θεραπείες, υποκατάστατα νικοτίνης, προϊόντα μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα). Πρέπει, τέλος να είναι υπεύθυνες και για όλα τα τοπικά προγράμματα πρόληψης του καπνίσματος.
Πολύ σημαντικό είναι επίσης να περιοριστεί η προσβασιμότητα στα τσιγάρα, ιδίως σε χώρους ταχείας πωλήσεως (π.χ. στα βενζινάδικα), επισήμανε ο Dr. Fal. Πρέπει ακόμα να αυξάνονται συνεχώς οι φόροι τους, για να είναι πραγματικά ακριβά. Όσον αφορά τους ανθρώπους που προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα, είναι σημαντικό να υποστηριχθούν για ένα διάστημα (ίσως 3-4 μήνες) από τον ασφαλιστικό τους φορέα, διότι τα βοηθήματα διακοπής είναι ακριβά.
Εξέχουσα θέση στην όλη προσπάθεια για να καταπολεμηθεί το κάπνισμα έχουν τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού, επισήμανε. «Τα προϊόντα αυτά προσφέρουν μείωση της βλάβης από τον καπνό. Κανείς δεν είπε ότι είναι αβλαβή. Είναι όμως πολύ λιγότερο επιβλαβή από τα συμβατικά τσιγάρα», είπε.
Και συνέχισε: «Εάν όσοι χαράσσουν πολιτικές δεν το γνωρίζουν ή δεν το πιστεύουν αυτό, ας χρηματοδοτήσουν δική τους μελέτη για να το εξακριβώσουν. Είναι λάθος όμως να απορρίπτουν κάτι, μόνο και μόνο επειδή δεν το γνωρίζουν. Εμείς προτείνουμε να δημιουργηθούν και ομάδες εμπειρογνωμόνων στις κυβερνήσεις, οι οποίες θα εξετάζουν τα επιστημονικά στοιχεία και θα αποφασίζουν εάν κάτι συνιστά μείωση της βλάβης ή όχι».