Παραπλανητικός αποδεικνύεται πολλές φορές ο πόνος στο αφτί.
Δεν είναι λίγες εκείνες οι περιπτώσεις που προβλήματα της οδοντικής και εν γένει στοματικής υγείας αντανακλούν τον πόνο στο αφτί της ίδιας πλευράς με εκείνην της πηγής του πόνου, εξαιτίας της εγγύτητας των δομών. Τραυματισμοί, διαταραχές της κροταφογναθικής άρθρωσης, λοιμώξεις, προβλήματα δοντιών και ούλων είναι τα συνηθέστερα.
Τα χαρακτηριστικά του πόνου είναι μια ένδειξη του τι μπορεί να συμβαίνει. Σε αντίθεση με εκείνον που προκαλείται από το αφτί (ο οποίος είναι συνήθως πιο ήπιος και παρατεταμένος και ενίοτε συνοδεύεται από πυρετό ή προβλήματα ακοής) εκείνος που οφείλεται στα δόντια είναι συνήθως οξύς και σφύζων (παλλόμενος). Μπορεί να είναι μόνιμος ή διαλειμματικός, ακόμα και να εμφανίζεται υπό ορισμένες συνθήκες, όπως πίεσης των δοντιών, ή θερμοκρασίας (π.χ. ζεστά ή κρύα ροφήματα).
«Η διαπίστωση της προέλευσης του πόνου στη συγκεκριμένη περιοχή είναι δύσκολη υπόθεση», τονίζει η Οδοντίατρος Ακτινολόγος δρ Σοφία-Σίσσυ Χατζηαντωνίου. «Η εξέταση των παραγόντων κινδύνου και το πρόσφατο ιατρικό ιστορικό μπορούν να παραπέμψουν τον πάσχοντα στον κατάλληλο γιατρό.
Εάν υπάρχουν γνωστά προβλήματα στη στοματική κοιλότητα, περιλαμβανομένων των οστών και των αρθρώσεων ή εάν έχει παραμεληθεί η φροντίδα των δοντιών επί μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε το πιθανότερο είναι ο πόνος να προέρχεται από αυτά.
Βασικός στόχος είναι η έγκυρη και φυσικά τάχιστη διάγνωση της αιτίας του, η οποία δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη διενέργεια απεικονιστικών εξετάσεων και συγκεκριμένα ακτινογραφίας ή αξονικής τομογραφίας της κροταφογναθικής άρθρωσης», προσθέτει.
Από τις πολύ πιθανές αιτίες αντανακλαστικού πόνου στο αφτί είναι οι κροταφογναθικές διαταραχές. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο F1000Research διαπίστωσε ότι το ποσοστό των ανθρώπων που πάσχουν από αυτές αλλά πονάνε σε κάποιο άλλο σημείο αγγίζει σχεδόν το 61%. Οι συχνότερες θέσεις είναι η κροταφική περιοχή (45,2%), ακολουθούμενη από το αφτί (42,1%).
Οι κροταφογναθικές διαταραχές είναι ένας συνδυασμός μυϊκών, σκελετικών και νευρομυϊκών παθολογικών καταστάσεων που επηρεάζουν τις δύο αρθρώσεις που συνδέουν την κάτω με την άνω σιαγόνα. Είναι από τις πιο πολύπλοκες του σώματος, καθώς εκτελούν κινήσεις προς κάθε κατεύθυνση. Προκαλούν προβλήματα στο 15% των ενηλίκων και εμφανίζονται συχνότερα στα άτομα ηλικίας μεταξύ 20 και 40 ετών.
Ο πόνος, λόγω ύπαρξης κάποιας διαταραχής σε αυτές τις αρθρώσεις, γίνεται αισθητός κατά την κίνηση των γνάθων και συχνά αντανακλά στο αφτί, όπως και στο πίσω μέρος του αυχένα. Μπορεί να διακριθεί ευκολότερα εάν συνυπάρχει περιορισμένο εύρος ανοίγματος του στόματος ή ήχοι κατά το άνοιγμα της κάτω γνάθου.
Χαλάρωση των αρθρώσεων και η λειτουργική υπερφόρτωση είναι πιθανές αιτίες εμφάνισής του, με συχνότερη τους μικροτραυματισμούς λόγω βρουξισμού, δηλαδή τριξίματος των δοντιών κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Όσοι έχουν αρθρίτιδα στην κροταφογναθική άρθρωση επίσης βιώνουν αντανακλαστικό πόνο στο αφτί. Αυτή μπορεί να προέρχεται από τραυματισμό, (μετατραυματική αρθρίτιδα), από ρευματικά νοσήματα ή, όπως συμβαίνει και με άλλες αρθρώσεις του σώματος, να παρουσιαστεί λόγω γήρανσης.
Ο πόνος στο αφτί συνδέεται στενά και με την κακή στοματική υγεία. Για παράδειγμα ένας τερηδονισμένος φρονιμίτης ή γομφίος ή ένα απόστημα μπορεί να προκαλέσει πόνο που αντανακλά στο αφτί, διότι τα αντίστοιχα νεύρα βρίσκονται πολύ κοντά. Μπορεί κάποιος να καταλάβει την πηγή του πόνου εάν μαζί με αυτόν υπάρχει φλεγμονή ή ευαισθησία των ούλων μέσα και γύρω από τα χαλασμένα δόντια.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό του πόνου που προέρχεται από ταλαιπωρημένο δόντι ή ούλα είναι ότι παύει προσωρινά και στη συνέχεια επανεμφανίζεται ως ενόχληση στη γνάθο ή στο αφτί. Αυτό αποτελεί ένδειξη ύπαρξης λοίμωξης και εξάπλωσής της.
Ο τραυματισμός της γνάθου ή/και των γύρω ιστών, περιλαμβανομένης της εξάρθρωσης είναι άλλη μια αιτία αντανακλαστικού πόνου. Σε αυτήν την περίπτωση η διερεύνηση της αιτίας του πόνου είναι επιτακτική, ιδίως εάν προέκυψε μετά από πτώση ή αυτοκινητιστικό ατύχημα.
«Για την αποφυγή του πόνου, αντανακλαστικού ή όχι, λόγω προβλημάτων στη στοματική κοιλότητα είναι απαραίτητη η επίσκεψη στον οδοντίατρο κάθε έξι μήνες για προληπτική οδοντιατρική φροντίδα, συμπεριλαμβανομένου του καθαρισμού, σύμφωνα με την Αμερικανική Οδοντιατρική Εταιρεία.
Η εμφάνισή του αποτελεί ένδειξη παράλειψης, αμέλειας, ελλιπούς υγιεινής. Η συνύπαρξή του με οίδημα, υποχώρηση, πύον, αιμορραγία ή πληγές στα ούλα, ευαισθησία στο κρύο και στο ζεστό, δυσκαταποσία, καθώς και με κινητικότητα στα δόντια ή αλλαγές στη σύγκληση των δοντιών αποτελούν τις απόλυτες ενδείξεις άμεσης αναζήτησης διάγνωσης, διότι οποιαδήποτε καθυστέρηση αυξάνει τον κίνδυνο σοβαρότερων ή μόνιμων βλαβών», επισημαίνει η ειδικός.
Ο οδοντίατρος για να διαγνώσει τη βλάβη θα πρέπει να λάβει το ιατρικό ιστορικό του ασθενή, να τον εξετάσει και να μελετήσει τις εσωτερικές δομές του στόματος που του παρέχουν οι ακτινογραφίες και αξονικές τομογραφίες.
«Οι ακτινογραφίες των κροταφογναθικών αρθρώσεων με ανοιχτό ή κλειστό στόμα βοηθούν στον εντοπισμό εξαρθρώσεων, καταγμάτων, δομικών προβλημάτων, παθήσεων των δοντιών και των οστών, όπως η οστεοαρθρίτιδα.
Η εξέταση είναι απλή και γρήγορη, δεν ενέχει τον παραμικρό κίνδυνο, ούτε από την ακτινοβολία, όταν διενεργείται από οδοντιάτρους-ακτινολόγους σε εξειδικευμένα κέντρα. Είναι χρήσιμη για την αρχική αξιολόγηση, καθώς μπορεί εντοπίσει τραύματα ή εκφυλιστικές αλλαγές των οστών, ασυμμετρίες και όγκους.
Επομένως, ο εξειδικευμένος οδοντίατρος / γναθολόγος / ΩΡΛ θα αντιμετωπίσει το κροταφογναθικό σύνδρομο είτε μέσω φαρμακευτικής αγωγής είτε με ειδικούς νάρθηκες δοντιών είτε με φυσικοθεραπεία, για να αποκαταστήσει τη λειτουργία της άρθρωσης και ο ασθενής να πάψει να πονά.
Όταν χρειάζεται λεπτομερή απεικόνιση των ιστών και δομών της περιοχής διενεργείται αξονική τομογραφία. Η συγκεκριμένη παράγει σαφέστερες εικόνες, δίνοντας μια τρισδιάστατη εικόνα τόσο των οστικών στοιχείων όσο και των μαλακών μορίων. Η βελτιωμένη αντίθεση αποτυπώνει τις διαφορές στην πυκνότητα των ιστών, καθιστώντας τους πιο ευδιάκριτους, προκειμένου να έχουν πληρέστερη εικόνα της δομής που προκαλεί τον πόνο», καταλήγει η δρ Χατζηαντωνίου.