Η ζέστη αυξάνει τις πέτρες στο νεφρό: 10 πράγματα που πρέπει να ξέρετε

Μπορεί να έχετε ακούσει ότι ο πόνος που προκαλεί η νεφρολιθίαση είναι ένας από τους χειρότερους που υπάρχει, αλλά γνωρίζετε που οφείλονται οι πέτρες των νεφρών και πως μπορείτε να προστατευθείτε από αυτές;

Για όσα είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε σχετικά με τις πέτρες στα νεφρά μας ενημερώνει ο Χειρουργός-Ουρολόγος δρ Ηρακλής Δ. Πούλιας, MD, PhD, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, τ. Διευθυντής Ουρολογικής Κλινικής Ε.Ε.Σ.:

1. Δεν υπάρχει μόνο ένα είδος λίθων. Η νεφρολιθίαση αρχίζει όταν ορισμένες από τις ουσίες που αποβάλλονται στα ούρα (π.χ. ασβέστιο, οξαλικά άλατα, φωσφορικά άλατα) βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις και στο κατάλληλο περιβάλλον ούρων. Το αποτέλεσμα είναι να κρυσταλλοποιούνται, δημιουργώντας τους λίθους. Ανάλογα με τις ουσίες που έχουν κρυσταλλοποιηθεί, οι νεφρικοί λίθοι χωρίζονται σε λίθους ασβεστίου (οξαλικού και φωσφορικού), λίθους ουρικού οξέος, φλεγμονώδεις λίθους και λίθους κυστίνης. Στο 80% των περιπτώσεων οι πέτρες στους νεφρούς είναι λίθοι ασβεστίου.
2. Η νεφρολιθίαση είναι πολύ συχνή. Υπολογίζεται ότι την εκδηλώνει ποσοστό έως και 15% του γενικού πληθυσμού και μάλιστα με υψηλά ποσοστά υποτροπής. Στα πρώτα 5-10 χρόνια υποτροπιάζει το 50% των ασθενών, ενώ στην 20ετία από την εμφάνισή της το ποσοστό υποτροπής φτάνει στο 75%. Έξι στις δέκα περιπτώσεις οι πάσχοντες είναι άνδρες.
3. Δεν είναι νόσος της τρίτης ηλικίας. Σημαντικό ποσοστό των πασχόντων είναι μεσήλικες ή ακόμα και νεαροί ενήλικες. Μελέτες έχουν δείξει ότι το 5% των ανδρών ηλικίας 20-39 ετών και το σχεδόν 12% στις ηλικίες 40-59 ετών εκδηλώνουν νεφρολιθίαση. Στις γυναίκες η μέση ηλικία εκδήλωσής της είναι τα 35-55 έτη.
4. Η διατροφή είναι κύριος παράγοντας στην ανάπτυξή της. Τα περιστατικά νεφρολιθίασης παρουσιάζουν σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας κυρίως της ακολούθησης μιας διατροφής με πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη ή/και αλάτι και με πολλές ζωικές πρωτεΐνες (π.χ. κρέατα και προϊόντα κρέατος, γαλακτοκομικά κ.λπ.).
5. Η ζέστη ευνοεί την εμφάνισή της. Μελέτες έχουν δείξει ότι ο αριθμός των περιστατικών νεφρολιθίασης το καλοκαίρι παρουσιάζει σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τον χειμώνα. Μία από αυτές δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Environmental Health Perspectives και έδειξε ότι τα περιστατικά αυξάνονται από 36% έως 48% στους 30 βαθμούς Κελσίου, έναντι των 10 βαθμών Κελσίου, σε διάφορες αμερικανικές πολιτείες. Αιτία γι’ αυτό είναι η αυξημένη εφίδρωση και εξάτμιση του ιδρώτα, την οποία χρησιμοποιεί ο οργανισμός για να ρυθμίζει τη σωματική θερμοκρασία. Όταν δεν αναπληρώνονται επαρκώς τα υγρά που χάνει ο οργανισμός, μειώνεται η παραγωγή των ούρων από τους νεφρούς. Τα παραγόμενα ούρα είναι πιο πυκνά και περιέχουν υψηλότερες συγκεντρώσεις από τις ουσίες που δημιουργούν τους λίθους.
6. Η επίπτωσή της αυξάνεται μετά από τον καύσωνα. Μελέτες σε ΗΠΑ και Ευρώπη έχουν δείξει ότι 2-20 ημέρες μετά από κύματα έντονης ζέστης, αυξάνονται σημαντικά τα περιστατικά νεφρολιθίασης. Έχει επίσης υπολογιστεί ότι ο κίνδυνος αναπτύξεως πέτρας στο νεφρό αυξάνεται κατά 4% με κάθε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό Κελσίου πάνω από το φυσιολογικό για την εποχή σε έναν τόπο.
7. Μερικές πληθυσμιακές ομάδες κινδυνεύουν περισσότερο να την εκδηλώσουν. Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου, οι παχύσαρκοι ασθενείς, όσοι πάσχουν από πεπτικά νοσήματα που επηρεάζουν την απορρόφηση του ασβεστίου και του νερού, καθώς και όσοι λαμβάνουν ορισμένα φάρμακα (π.χ. μεγάλες δόσεις βιταμίνης C, καθαρτικών, ασβεστίου, αντιόξινων με βάση το ασβέστιο κ.λπ.).
8. Η νεφρολιθίαση δεν προκαλεί πάντοτε συμπτώματα. Πολλοί ασθενείς δεν έχουν κανένα σύμπτωμα, διότι οι λίθοι τους είναι πολύ μικροί και αποβάλλονται εύκολα μέσω του ουροποιητικού. Όταν, όμως, ένας λίθος δυσκολεύεται λόγω μεγέθους και μορφολογίας να διέλθει από τον ουρητήρα για να φτάσει στην ουροδόχο κύστη, μπορεί να εμφανιστεί πόνος, αιματουρία ή και ουρολοίμωξη. Σε περίπτωση που ο λίθος εγκλωβιστεί στον ουρητήρα και τον αποφράξει, η συνέπεια μπορεί να είναι αιφνίδιος σπασμός και έντονος πόνος στη νεφρική χώρα (κολικός του νεφρού). Ο πόνος αυτός συχνά συνοδεύεται από μικροσκοπική αιματουρία (φαίνεται μόνο στη γενική ούρων), ναυτία και έμετο.
9. Δεν χρειάζεται πάντοτε επεμβατική θεραπεία. Η θεραπεία συνήθως είναι φαρμακευτική (π.χ. αναλγητικά, σπασμολυτικά, αντιβιοτικά). Αν ο πόνος λόγω απόφραξης επιμένει και αναπτυχθεί φλεγμονή με πυρετό, απαιτείται τοποθέτηση ουρητηρικού καθετήρα για άμεση αποσυμφόρηση του νεφρού. Εάν οι απεικονιστικές εξετάσεις αποκαλύψουν τον λίθο, μπορεί να απαιτηθεί πρόσθετη θεραπεία αναλόγως με το μέγεθος και τη θέση του (π.χ. εξωσωματική λιθοτριψία, διαδερμική λιθοτριψία, ενδοσκοπική ουρητηρολιθοτριψία).
10. Υπάρχουν τρόποι πρόληψης. Για την πρόληψη της νεφρολιθίασης το καλοκαίρι συνιστάται αυξημένη κατανάλωση υγρών. Εάν δεν υπάρχει ιατρική αντένδειξη, η πρόσληψη πρέπει να φτάνει τα 2,5 λίτρα υγρά το 24ωρο (για να αραιώνουν τα συστατικά της κρυστάλλωσης στα ούρα). Αν όμως κάποιος γυμνάζεται ή ασκεί βαρύ χειρωνακτικό επάγγελμα χρειάζεται ακόμα περισσότερα υγρά. Συνιστάται ακόμα αποφυγή της υπερκατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων, άλατος και ασβεστίου (οι ενήλικες χρειάζονται δύο-τρία γαλακτοκομικά την ημέρα, όχι περισσότερο). Καλό είναι επίσης να καταναλώνουμε ένα ποτήρι φυσικό χυμό από πορτοκάλι ή άλλο εσπεριδοειδές την ημέρα, αλλά χωρίς προσθήκη ζάχαρης.

«Η νεφρολιθίαση είναι μία πολύ συχνή, επώδυνη, υποτροπιάζουσα κατάσταση η οποία όμως μπορεί να προληφθεί σε σημαντικό βαθμό. Το χρώμα των ούρων αποτελεί αξιόπιστο δείκτη για το επίπεδο ενυδάτωσης του οργανισμού. Ιδανικά τα ούρα πρέπει να έχουν υποκίτρινο χρώμα. Αν είναι έντονα κίτρινα ή σκουρόχρωμα, αποτελούν ένδειξη αφυδάτωσης και χρειάζεται αναπλήρωση των υγρών. Με προσεγμένη διατροφή και προστασία από τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, οι πιθανότητες εκδήλωσής της μειώνεται στο ελάχιστο» καταλήγει ο κ. Πούλιας.