Το παράδειγμα του 1989
1989, εκλογές τον Οκτώβριο, κανένα κόµµα δεν έχει πλειοψηφία. Αρχίζουν τα τριήµερα, ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή σε κάθε αρχηγό κόµµατος κατά σειρά µήπως συνεννοηθεί µε κάποιο άλλο και κάνει κυβέρνηση.
Kανείς δεν συνεργάζεται µε κανέναν. Πρέπει να ξαναγίνουν εκλογές, οι τρίτες µέσα στη χρονιά, είχαν προηγηθεί οι εκλογές του Ιουνίου, ούτε τότε κάποιο κόµµα είχε 151 βουλευτές και έγινε συγκυβέρνηση Νέας ∆ηµοκρατίας -Συνασπισµού.
Τα κρατικά ταµεία είναι άδεια, καλή ώρα όπως τώρα, αλλά υπάρχει και άλλο πρόβληµα: πρέπει να εκλεγεί αρχές του νέου χρόνου νέος Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας, απαιτείται πλειοψηφία 180 βουλευτών, είναι σίγουρο πως δεν θα υπάρξει, άρα θα ξαναγίνουν εκλογές, ακόµα και αν από την τρίτη εκλογική αναµέτρηση προκύψει πλειοψηφία, ήτοι τέσσερις εκλογικές αναµετρήσεις από τον Ιούνιο – και κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι η συνέχεια.
Και έγινε το θαύµα: τα τρία κόµµατα (ΠAΣΟΚ, Ν∆, Συνασπισµός) συµφώνησαν να σχηµατίσουν «οικουµενική κυβέρνηση», µε πολιτικούς και πρωθυπουργό τον Ξενοφώντα Ζολώτα, να κυβερνήσει ως τον Ιανουάριο, να ξεκινήσουν οι, προφανώς άγονες, ψηφοφορίες για τον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας και αµέσως µετά να διαλυθεί η Βουλή, να προκηρυχθούν εκλογές. Αποφασίστηκε σε σύσκεψη µε τον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας Χρήστο Σαρτζετάκη των Παπανδρέου – Μητσοτάκη – Φλωράκη, όπως ορίζει το Σύνταγµα: αν τα τριήµερα ανάθεσης διερευνητικών εντολών σε κάθε κόµµα δεν τελεσφορήσουν, τότε καλεί όλους τους αρχηγούς σε σύσκεψη µήπως και προκύψει λύση. Και προέκυψε.
Ανδρέας Παπανδρέου και Κωνσταντίνου Μητσοτάκης ήσαν αδυσώπητοι εχθροί από το 1960. Έναν µήνα νωρίτερα η συγκυβέρνηση Ν∆ – Συνασπισµού είχε παραπέµψει στο Ειδικό ∆ικαστήριο τον Ανδρέα Παπανδρέου για το σκάνδαλο Κοσκωτά, τα µίση ήταν τροµερά, η πολιτική ένταση σε αποκορύφωση – όµως τα τρία κόµµατα κατάφεραν να συνεννοηθούν, να σχηµατίσουν οικουµενική κυβέρνηση, στην οποία συµµετείχαν και τα τρία.
Σήµερα γιατί δεν μπορούσαν να το σκεφτούν νωρίτερα και να γινόταν το ίδιο το ίδιο ανάµεσα σε δύο, τρία ή περισσότερα κόµµατα, όταν αυτό που διακυβεύεται είναι κάτι πολύ πιο σοβαρό, ασύγκριτα κρισιµότερο, από µία ακόµη εκλογική αναµέτρηση;
Σύνθεση της Οικουμενικής Κυβέρνησης με πρωθυπουργό το Ξ.Ζολώτα
| Υπουργείο | Υπουργοί | Διάρκεια |
|---|---|---|
| Προεδρίας της Κυβέρνησης | Νικόλαος Θέμελης | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Εθνικής Άμυνας | Τζαννής Τζαννετάκης | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Θεόδωρος Ντεγιάννης | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Εξωτερικών | Αντώνιος Σαμαράς | 23 Νοεμβρίου 1989 – 16 Φεβρουαρίου 1990 |
| Γεώργιος Παπούλιας | 16 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Εσωτερικών | Θεόδωρος Κατριβάνος | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Εθνικής Οικονομίας | Γεώργιος Γεννηματάς | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Γεώργιος Κοντογεώργης | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Οικονομικών | Γεώργιος Σουφλιάς | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Γεώργιος Αγαπητός | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Γεωργίας | Σταύρος Δήμας | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Ιωάννης Λιάππης | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Εργασίας | Απόστολος Κακλαμάνης | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Ιωάννης Κουκιάδης | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων | Γεώργιος Μερίκας | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Δικαιοσύνης | Κωνσταντίνος Σταμάτης | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων | Κωνσταντίνος Σημίτης | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Πολιτισμού | Σωτήριος Κούβελας | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Γεώργιος Μυλωνάς | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Δημόσιας Τάξης | Δημήτριος Μανίκας | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Μακεδονίας – Θράκης | Ιωάννης Δελληγιάννης | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Αιγαίου | Αντώνιος Φούσσας | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων | Κωνσταντίνος Λιάσκας | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Βιομηχανίας, Ενέργειας και Τεχνολογίας | Αναστάσιος Πεπονής | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Παύλος Σακελλαρίδης | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Εμπορίου | Ιωάννης Βαρβιτσιώτης | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Θεόδωρος Γκαμαλέτσος | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Μεταφορών και Επικοινωνιών | Απόστολος Αθανάσιος Τσοχατζόπουλος | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
| Γεώργιος Νουτσόπουλος | 13 Φεβρουαρίου 1990 – 11 Απριλίου 1990 | |
| Εμπορικής Ναυτιλίας | Νικόλαος Παπάς | 23 Νοεμβρίου 1989 – 11 Απριλίου 1990 |
| Τουρισμού | Τζαννής Τζανετάκης | 23 Νοεμβρίου 1989 – 13 Φεβρουαρίου 1990 |
Το ιστορικό μια κυβέρνησης συνεργασίας!
Από τα μέσα του 1988 η χώρα βρισκόταν στον αστερισμό του σκανδάλου Κοσκωτά, του νεαρού τραπεζίτη, που ήλθε από το πουθενά για να δημιουργήσει μια μικρή αυτοκρατορία στον τραπεζικό και εκδοτικό χώρο. Εναντίον του είχε ασκηθεί ποινική δίωξη για κατάχρηση δισεκατομμυρίων δραχμών (19 Οκτωβρίου 1988) και όλοι περίμεναν την έκδοσή του στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ, όπου είχε διαφύγει και συλληφθεί.
Τον χορό της κριτικής κατά της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ έσερνε ο συμπολιτευόμενος Τύπος («Ελευθεροτυπία», «Έθνος», «Νέα», «Βήμα»), που έκανε λόγο ακόμη και για δωροδοκία του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου από τον Κοσκωτά («Πάμπερς»). Βασικός στόχος της αντιπολίτευσης και του Τύπου ήταν ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και Υπουργός Δικαιοσύνης, Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας, που κατηγορείτο ότι εμπόδιζε τον έλεγχο της Τράπεζας Κρήτης. Αντιδράσεις υπήρξαν και στο κυβερνητικό στρατόπεδο, με κορυφαία στελέχη (Γ. Παπανδρέου, Κ. Σημίτης) να ζητούν δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης.
Μέσα σε αυτή την εκρηκτική ατμόσφαιρα έγιναν οι εκλογές της 18ης Ιουνίου 1989.
Η ΝΔ, παρότι επικράτησε του ΠΑΣΟΚ με πέντε ποσοστιαίες μονάδες (44,25% έναντι 39,15%), δεν κατόρθωσε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, λόγω του εκλογικού συστήματος, που έκοβε και έραβε η εκάστοτε κυβέρνηση.
Μητσοτάκης, Φλωράκης και Κύρκος αποφάσισαν την 1η Ιουλίου 1989 τη δημιουργία μιας φιλελευθερο- κομμουνιστικής κυβέρνησης συνεργασίας μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και Συνασπισμού, η οποία δημιούργησε αίσθηση και συζητήθηκε παγκοσμίως. Το νέο κυβερνητικό σχήμα υπό τον Τζαννή Τζαννετάκη θα ήταν βραχύβιο και θα είχε διπλό στόχο: τη δρομολόγηση των διαδικασιών της κάθαρσης και την προετοιμασία αδιάβλητων εκλογών βάσει του ισχύοντος εκλογικού νόμου.
Το εναρκτήριο λάκτισμα της λεγόμενης «κάθαρσης» δόθηκε στις 7 Ιουλίου 1989, όταν 144 βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας κατέθεσαν πρόταση κατά του Ανδρέα Παπανδρέου και άλλων πέντε υπουργών του ΠΑΣΟΚ, για παράβαση του νόμου περί ευθύνης υπουργών, παραβλέποντας τη σύσταση του Κωνσταντίνου Καραμανλή ότι «οι πρωθυπουργοί πηγαίνουν στα σπίτια τους». Την πρόταση των βουλευτών της ΝΔ δεν υπέγραψαν, αλλά την υποστήριξαν στη Βουλή, οι βουλευτές του Συνασπισμού. Στις 18 Ιουλίου η ολομέλεια του κοινοβουλίου αποφάσισε την παραπομπή των κατηγορουμένων σε δωδεκαμελή προανακριτική επιτροπή, για να διερευνηθούν οι ευθύνες τους στο σκάνδαλο Κοσκωτά. Στη σχετική ψηφοφορία 171 βουλευτές ψήφισαν υπέρ της παραπομπής, 121 κατά, 1 παρών, ενώ βρέθηκαν και 3 άκυροι ψήφοι.
Στις 23 Αυγούστου η Βουλή ασχολήθηκε με το σκάνδαλο του γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού και παρέπεμψε στο Ειδικό Δικαστήριο (Υπουργοδικείο) τον πρώην υπουργό Οικονομικών του ΠΑΣΟΚ Νίκο Αθανασόπουλο. Η υπόθεση αφορούσε την πώληση από την κρατική εταιρεία ITCO σε χώρα της ΕΟΚ γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού, το οποίο είχε χαρακτηριστεί ως ελληνικό, προκειμένου να εισπραχτούν οι κοινοτικές επιδοτήσεις. Η Κομισιόν ανακάλυψε την κομπίνα και παρέπεμψε τη χώρα μας στο Ευρωδικαστήριο, ζητώντας επιστροφές ύψους 400 εκατομμυρίων δραχμών.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1989 η Βουλή αποφάσισε την παραπομπή του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο για την υπόθεση των τηλεφωνικών υποκλοπών. Ο πρώην πρωθυπουργός κατηγορήθηκε για το αδίκημα της ηθικής αυτουργίας κατ’ εξακολούθηση στην παγίδευση και παραβίαση των τηλεφωνημάτων και της προφορικής συνομιλίας. Για την παραπομπή του, ψήφισαν 173 βουλευτές της ΝΔ και του Συνασπισμού με μυστική ψηφοφορία, ενώ οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ είχαν αποχωρήσει από την αίθουσα. Η παραπομπή του στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο αποφασίστηκε με 169 ψήφους υπέρ, 2 κατά και 2 λευκά. Μαζί του παραπέμφθηκαν ο πρώην αρχηγός της ΕΥΠ Κώστας Τσίμας και ο πρώην διοικητής του ΟΤΕ Θεοφάνης Τόμπρας.
Το «κυρίως πιάτο» των παραπομπών σερβιρίστηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 1989, όταν η Βουλή αποφάσισε να παραπέμψει εκ νέου στο Ειδικό Δικαστήριο για το σκάνδαλο Κοσκωτά, αυτή τη φορά, τον Ανδρέα Παπανδρέου μαζί τους υπουργούς της κυβέρνησής του Αγαμέμνονα Κουτσόγιωργα, Γεώργιο Πέτσο, Παναγιώτη Ρουμελιώτη και Δημήτρη Τσοβόλα, μία μέρα μετά τη δολοφονία από τη 17Ν του βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας Παύλου Μπακογιάννη. Μέρος του τύπου επιχείρησε να συνδέσει την τρομοκρατική οργάνωση με το ΠΑΣΟΚ, προκαλώντας τις οξύτατες αντιδράσεις των στελεχών του κινήματος.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου κατηγορήθηκε για το αδίκημα της ηθικής αυτουργίας σε απιστία και το αδίκημα της παθητικής δωροδοκίας για τη συμμετοχή του στο σκάνδαλο Κοσκωτά. Για το αδίκημα της ηθικής αυτουργίας σε απιστία, 166 βουλευτές ψήφισαν υπέρ της παραπομπής και 121 κατά, ενώ για τα αδικήματα της παθητικής δωροδοκίας ψήφισαν 165 υπέρ και 121 κατά. Από την ψηφοφορία απουσίασε ο ίδιος, ο Γιώργος Σουφλιάς, ο Απόστολος Ανδρεουλάκος, ο Αχμέτ Σαδίκ και ο δολοφονηθείς Παύλος Μπακογιάννης, η θέση του οποίου δεν είχε αναπληρωθεί. Υπερασπιζόμενος τον εαυτό του στη Βουλή, ο Ανδρέας Παπανδρέου αποδέχθηκε την πολιτική του ευθύνη για το σκάνδαλο Κοσκωτά, αλλά αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι έφερε ποινικές ευθύνες, χαρακτηρίζοντας τις παραπομπές ως πολιτική δίωξη, με στόχο την πολιτική εξόντωση του ιδίου και του ΠΑΣΟΚ.
Από τους λοιπούς συγκατηγορουμένους του, ο Παναγιώτης Ρουμελιώτης παραπέμφθηκε για παράβαση του άρθρου 2 του Ν.Δ. 802/71, επειδή δεν έλαβε μέτρα ελέγχου της Τράπεζας Κρήτης. Τελικώς, όμως, δεν δικάστηκε, λόγω μη άρσης της ασυλίας του από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο Δημήτρης Τσοβόλας παραπέμφθηκε για απιστία περί την υπηρεσία, ο Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας για παράβαση του άρθρου 2 του Ν.Δ. 802/71, επειδή δεν έλαβε μέτρα ελέγχου της Τράπεζας Κρήτης, για υπόθαλψη εγκληματία, για παθητική δωροδοκία και για αποδοχή προϊόντων εγκλήματος από ιδιοτέλεια και ο Γεώργιος Πέτσος για απιστία περί την υπηρεσία και δωροληψία.
Το τέλος ακόμη μια κυβέρνησης!
Η συγκυβέρνηση ΝΔ – Συνασπισμού έλαβε τέλος στις 7 Οκτωβρίου, αφού ολοκλήρωσε το έργο των παραπομπών. Προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 5 Νοεμβρίου 1989, αλλά και πάλι δεν προέκυψε αυτοδύναμη κυβέρνηση (ΝΔ 46,2%, ΠΑΣΟΚ 40,7%).
23 Νοεμβρίου 1989: Σχηματίζεται «οικουμενική κυβέρνηση» από ΝΔ, ΠΑΣΟΚ και ενιαίο Συνασπισμό, με πρωθυπουργό τον υπέργηρο οικονομολόγο Ξενοφώντα Ζολώτα.
Κύριος διακηρυγμένος σκοπός της οικουμενικής ήταν η διαμόρφωση ενός προϋπολογισμού περικοπών στη βάση της λεγόμενης «καταγραφής της άσχημης κατάστασης της οικονομίας». Μιας κατάστασης που ζούμε και σήμερα το 2011.
Μετά τις αποτυχημένες διερευνητικές εντολές σχηματίστηκε οικουμενική κυβέρνηση υπό την υπέργηρο οικονομολόγο Ξενοφώντα Ζολώτα.
Έκπληκτος ο κόσμος πληροφορήθηκε ότι ο «αρχάγγελος της κάθαρσης» Μητσοτάκης, όπως τον αποκαλούσαν τότε, συνεργάζεται με τον «κλέφτη» Παπανδρέου, όπως επίσης τον αποκαλούσαν τότε μέλη της αντιπολίτευσης.
Η αξιοπιστία των πολιτικών δέχεται ισχυρό πλήγμα, ενώ αποδεικνύεται ότι η κάθαρση ήταν απλά ένα πολιτικό εύρημα, με στόχο την αξιοποίηση των λαθών και των σκανδάλων του ΠΑΣΟΚ, προκειμένου να επιτευχθεί η απομάκρυνσή του από την εξουσία. Το κυβερνητικό σχήμα υπονόμευσε εξ αρχής ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, προκειμένου να στηρίξει τη θέση του ότι τα σχήματα συνεργασίας ήταν αναποτελεσματικά και ότι απαιτείτο η αυτοδυναμία της Νέας Δημοκρατίας.
Η οικουμενική κατέρρευσε, όταν απέτυχε να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας και προκηρύχθηκαν νέες εκλογές για τις 8 Απριλίου 1990.
Η Νέα Δημοκρατία και πάλι δεν κατέκτησε την αυτοδυναμία, αν και συγκέντρωσε το 46,88% των ψήφων. Χρειάστηκε η προσχώρηση του μοναδικού βουλευτή της ΔΗΑΝΑ Θεόδωρου Κατσίκη για να σχηματιστεί ο μαγικός αριθμός 151, που έδινε την αυτοδυναμία στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.
Και φτάσαμε στο σήμερα. Νοέμβριος του 2011.
22 χρόνια μετά ακριβώς. Και έχουμε την 4η Κυβέρνηση Συνεργασίας…
Η πρώτη Οικουμενική Κυβέρνηση ήταν εκείνη του Κωνσταντίνου Κανάρη το 1877. Η κυβέρνηση αυτή με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Κανάρη, προέκυψε έπειτα από απαίτηση της λαϊκής συνέλευσης για ειρηνική συνεργασία όλων των αρχηγών των κομμάτων. Αντικατέστησε την ολιγοήμερη Κυβέρνηση Αλέξανδρου Κουμουνδούρου και έμεινε στην εξουσία μέχρι τις 11 Ιανουαρίου 1878. Ο Κανάρης ετέθη επικεφαλής της κυβέρνησης για να αντιμετωπιστούν οι δύσκολες για την χώρα περιστάσεις που δημιούργησε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος. Ξεκάθαρος σκοπός της κυβέρνησης ήταν οι πολεμικές προετοιμασίες για εμπλοκή της Ελλάδας σε πόλεμο ενάντια στην Τουρκία αν και δεν πήρε ποτέ τέτοια πρωτοβουλία ακούγοντας τις αγγλικές προτροπές ενάντια σε κάθε τέτοια ενέργεια.
Η δεύτερη οικουμενική κυβέρνηση έρχεται πολύ αργότερα, το 1926 και πρόκειται για την οικουμενική κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη. Η κυβέρνηση είναι βραχύβια και διαρκεί μόνο 2 χρόνια, μέχρι το 1928, οπότε και επιστρέφει στην Ελλάδα ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Μετά από τους τρεις ανασχηματισμούς, η κυβέρνηση παραιτήθηκε στις 4 Ιουλίου 1828 και ανέλαβε η Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου Η κυβέρνηση αυτή αποτελεί την έκτη θητεία στην πρωθυπουργία του Αλέξανδρου Ζαΐμη.
Η τρίτη και οικουμενική κυβέρνηση ήταν αυτή του Ξενοφώντα Ζολώτα το 1989.
Και η τέταρτη οικουμενική κυβέρνηση είναι του 2011 με πρωθυπουργό…. αυτόν που θα ανακοινώσουν τις επόμενες ώρες.
